Abhidharmadipa with Vibhasaprabha Vrutti

SR No.: 004384
Original Sutra Author: N/A
Author: P S Jaini
Publisher: Kashi Prasad Jayaswal Research Institute
Publication Year: 1977
Total Pages: 660
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 12 MB

Page 241

2 अभिधर्मदीपे [ 123 'तत्र केचिदाहुः-सपिर्यथाऽप्सु निष्ठ्यूतं नातिश्यायते नातिविलीयते, एवं वितर्कविचारयोगाच्चित्तं नातिसूक्ष्मं भवति नात्युदारमित्युभयोरपि तत्र व्यापारः। एवं तर्हि णि(नि)मित्तभूती वितर्कविचारावौदार्यसूक्ष्मतयोः प्राप्नुतो यथाऽऽपश्चातश्च सर्पिष: श्यानत्वविलीनत्वयोण (न) पुण(न)स्तस्वभावौ / ' अन्ये पुण (न)राहुः-वाक्संस्कारा वितर्कविचाराः सूत्रेऽभिहिताः / / चित्तस्य Har I Asm. p. 10. For an examination of this passage, see E. Frauwallner : On the Date of the Bundhist Master of the Law Vasubandhu, . pp. 21-2, Orientale Roma, 1951. ___Also cf. वितर्कः पर्येषको मनोजल्पः प्रज्ञाचेतनाविशेषः / पर्येषकः किमेतदिति निरूपणाकारप्रवृत्तः / मनसो जल्पो मनोजल्पः। जल्प इव जल्पः। जल्पोऽर्थकथनम् / चेतनाप्रज्ञाविशेष इति / चेतनायाश्चित्तपरिस्पन्दात्मकत्वात् / प्रज्ञायाश्च गुणदोषविवेकाकारत्वात्तद्वशेन चित्तप्रवृत्तः। कदाचिच्चित्तचेतनयोवितर्कप्रज्ञप्तिः। कदाचित्प्रज्ञाचेतसोर्यथाक्रममनभ्यूहावस्थयोः। अथ वा चेतनाप्रज्ञयोरेव वितर्कविज्ञप्तिस्तद्वशेन चित्तस्य तथाप्रवृत्तत्वात् / स एव चित्तस्यौदारिकता। औदारिकतेति स्थूलता वस्तुमात्रपर्येषणाकारत्वात् / एष च नयो विचारेऽपि द्रष्टव्यः / विचारोऽपि हि चेतनाप्रज्ञाविशेषात्मकः प्रत्यवेक्षको मनोजल्प एव / इदं तदिति पूर्वाधिगतनिरूपणात् / अत एव च चित्तसूक्ष्मतेत्युच्यते / एतौ च स्पर्शास्पर्शविहारसंनिश्रयदानकर्मको। अनयोश्चौदारिकसूक्ष्मतया व्यवस्थापनात्पृथक्करणम् / Tob 14. 1. Cf. केचिदाहुः / यथाप्सु निष्ठ्यूतं सपिः सूर्यरश्मिभिरुपरिष्टात् स्पृष्टं नातिश्यायते नातिविलीयते / एवं वितर्कविचारयोगाच्चित्तं नातिसूक्ष्मं. भवति नात्यौदारिकमित्युभयोरपि तत्रास्ति व्यापारः। एवं तर्हि निमित्तभूतौ वितर्कविचारावौदारिकसूक्ष्मतयोः प्राप्नुतो यथा पयश्चातपश्च सपिषः श्यानत्वविलीनत्वयोर्न पुनस्तत्स्वभावौ। आपेक्षिकी चौदारिकसूक्ष्मता भूमिप्रकारभेदादित्याभवानाद्वितर्कविचारौ स्याताम् / न चौदारिकसूक्ष्मतया जातिभेदो युक्तः / Akb. II. 33 a. 2. LVP. says that this is an opinion of the Vibhasha. See LVP Ak. 9. 173, n. 2. ____3. This whole passage (upto मृद्वधिमात्रत्वात्) is identical with the Akb. II. 33 a. After यदि जातिभेदः स्यात्, the Akb. has वेदनासंज्ञावत् / 'अन्ये पुनराहुः' इति सौत्रान्तिकाः / 'वाक्संस्काराः' इति वाक्समुत्थापका इत्यर्थः / " एतस्यां कल्पनायां समुदायरूपा वितर्कविचाराः पर्यायभाविनश्च भवन्ति, चित्तचैत्तकलापस्य वाक्समुत्थापकत्वात् / कथं पुनरनयोरेकत्र चित्ते योग इत्युक्तम् / अतो वैभाषिक आह 1 'यदि चकत्र चित्तेऽन्यो धर्म औदारिक' इति विस्तरः ।""न मृद्वधिमात्रतया जातिभेदो व्यक्तो भवतीत्यर्थः / Sakv. p. 139.