________________ 11. 18 ] हरिवंशपर्व [12.3 रक्ताङ्गुलितलेनाथ यथा रष्टः पुरा मया // 18 लोकान्तरगतांस्तात किं नु श्राद्धस्य वै फलम् // 33 नैष कल्पविधिदृष्ट इति निश्चित्य चाप्यहम् / अत्र मे संशयस्तीव्रः कौतूहलमतीव च / कुशेष्वेव तदा पिण्डं दत्तवानविचारयन् // 19 तद्रूहि मम धर्मज्ञ सर्वज्ञो ह्यसि मे मतः // 34 ततः पिता मे सुप्रीतो वाचा मधुरया तदा। शंतनुरुवाच / उवाच भरतश्रेष्ठ प्रीयमाणो मयानघ / 20 संक्षेपेणैव ते वक्ष्ये यन्मां पृच्छसि भारत / / त्वया दायादवानस्मि कृतार्थोऽमुत्र चेह च। पितॄणां कारणं श्राद्धे फलं दत्तस्य चानघ / सत्पुत्रेण त्वया पुत्र धर्मझेन विपश्चिता // 21 पितरश्च यथोद्भूताः शृणु सर्व समाहितः // 35 मया च तव जिज्ञासा प्रयुक्तैषा दृढव्रत / आदिदेवसुतास्तात पितरो दिवि देवताः / व्यवस्थानं च धर्मेषु कतुं लोकस्य चानघ // 22 तान्यजन्ति स्म लोका वै सदेवनरदानवाः / प्रमाणं यद्धि कुरुते धर्माचारेषु पार्थिवः / सयक्षरोगन्धर्वाः सकिंनरमहोरगाः॥३६ प्रजास्तदनुवर्तन्ते प्रमाणाचरितं सदा / / 23 आप्यायिताश्च ते श्राद्धैः पुनराप्याययन्ति वै। त्वया च भरतश्रेष्ठ वेदधर्माश्च शाश्वताः / जगत्सदेवगन्धर्वमिति ब्रह्मानुशासनम् // 30 कृताः प्रमाणं प्रीतिश्च. मम निर्वर्तितातुला // 24 तान्यजस्व महाभागाश्राद्धी श्राद्धैरतन्द्रितः / तस्मात्तवाहं सुप्रीतः प्रीत्या वरमनुत्तमम् / ते ते श्रेयो विधास्यन्ति सर्वकामफलप्रदाः // 38 ददानि त्वं प्रतीच्छस्व त्रिषु लोकेषु दुर्लभम् // 25 त्वयैवाराध्यमानास्ते नामगोत्रादिकीर्तनैः / न ते प्रभविता मृत्युर्यावज्जीवितुमिच्छसि / अस्मानाप्याययिष्यन्ति स्वर्गस्थानपि भारत // 39 त्वत्तोऽभ्यनुज्ञां संप्राप्य मृत्युः प्रभविता तव // 26 मार्कण्डेयस्तु तेऽशेषमेतत्सर्व वदिष्यति / किं वा ते प्रार्थितं भूयो ददानि वरमुत्तमम् / एष वै पितृभक्तश्च विदितात्मा च भार्गवः॥४० तद्भहि भरतश्रेष्ठ यत्ते मनसि वर्तते // 27 उपस्थितश्च श्राद्धेऽद्य ममैवानुग्रहाय वै / इत्युक्तवन्तं तमहमभिवाद्य कृताञ्जलिः / एनं पृच्छ महाभागमित्युक्त्वान्तरधीयत // 41 अब्रुवं कृतकृत्योऽहं प्रसन्ने त्वयिं सत्तम / / 28 इति श्रीहरिवंशे एकादशोऽध्यायः / / 11 // यदि त्वनुग्रहं भूयस्त्वत्तोऽर्हामि महाद्युते। प्रश्नमिच्छाम्यहं किंचिद्व्याहृतं भवता स्वयम् // 29 स मामुवाच धर्मात्मा हि भीष्म यदिच्छसि / भीष्म उवाच। छेत्तास्मि संशयं तात यन्मां पृच्छसि भारत / / 30 ततोऽहं तस्य वचनान्मार्कण्डेयं समाहितः / अपृच्छं तमहं तात तत्रान्तर्हितमेव च। प्रश्नं तमेवान्वपृच्छं यन्मे पृष्टः पुरा पिता // 1 गतं सुकृतिनां लोकं जातकौतूहलस्तदा // 31 स मामुवाच धर्मात्मा मार्कण्डेयो महातपाः / श्रयन्ते पितरो देवा देवानामपि देवताः / भीष्म वक्ष्यामि तत्त्वेन शृणुष्व प्रयतोऽनघ // 2 ते वाथ पितरोऽन्ये वा कान्यजामो वयं पुनः // / मयापि हि प्रसादाद्वै दीर्घायुष्वं पितुः प्रभो। . कथं च दत्तमस्माभिः श्राद्धं प्रीणाति वै पितृन्। | पितृभक्त्यैव लब्धं च प्राग्लोके परमं यशः // 3 -27 12