________________ 75.1] विष्णुपर्व [75. 29 75 तदिदं प्रस्तुतं रङ्गे युद्धं कृष्णान्ध्रमल्लयोः / वैशंपायन उवाच। बालः कृष्णो महानन्ध्रस्तत्र न स्याद्विचारणा // 15 प्रविशन्तं तु वेगेन मारुतावलिगताम्बरम् / ततः किलकिलाशब्दः समाजे समवर्तत / पूर्वजं पुरतः कृत्वा कृष्णं कमललोचनम् // 1 प्रावल्गत च गोविन्दो वाक्यं चेदमुवाच ह // 16 गजदन्तकृतोल्लेखं सुभुजं देवकीसुतम् / / अहं बालो महानन्ध्रो वपुषा पर्वतोपमः। लीलाकृताङ्गदं वीरं मदेन रुधिरेण च // 2 युद्धं मम सहानेन रोचते बाहुशालिना // 17 वलगमानं यथा सिंह गर्जमानं यथा धनम् / युद्धव्यतिक्रमः कश्चिन्न भविष्यति मत्कृतः / बाहुशब्दप्रहारेण चालयन्तं वसुंधराम् // 3 न ह्यहं बाहुयोधानां दूषयिष्यामि यन्मतम् // 18 औग्रसेनिः समालोक्य दन्तिदन्तोद्यतायुधम् / योऽयं करीषधर्मश्च तोयधर्मश्च रङ्गजः / कृष्णं भृशायस्तमुखः सरोषं समुदैक्षत // 4 कषायस्य च संसर्गः समयो ह्येष कल्पितः // 19 भुजासक्तेन शुशुभे गजदन्तेन केशवः / संयमः स्थिरता शौर्य व्यायामः सत्क्रिया बलम् / चन्द्रार्धबिम्घसंयुक्तो यथैकशिखरो गिरिः // 5 रङ्गे च नियता सिद्धिरेतद्युद्धमुखे व्रतम् // 20 वल्गमाने तु गोविन्दे स. कृत्स्नो रङ्गसागरः / यदयं बाहुभिर्युद्धं सवैरं कर्तुमुद्यतः / जनौघप्रतिनादेन पूर्यमाण इवाबभौ // 6 अत्र वै निग्रहः कार्यस्तोषयिष्याम्यहं जगत् // 21 कंसेनापि समाज्ञप्तश्चाणूरः पूर्वमेव तु / करूपेषु प्रसूतोऽयं चाणूरो नाम नामतः / योद्धव्यं सह कृष्णेन त्वया यत्नवतेति वै // 7 बाहुयोधी शरीरेण कर्मभिश्चानुचिन्त्यताम् // 22 स रोषेण तु चाणूरः कषायीकृतलोचनः / एतेन बहवो मल्ला निहता युद्धदुर्मदाः / अभ्यवर्तत युद्धाय अपां पूर्णो यथा घनः // 8 रङ्गप्रतापकामेन मल्लमार्गश्च दूषितः // 23 अवघुष्टे समाजे तु निःशब्दस्तिमिते जने / शस्त्रसिद्धिस्तु योधानां संग्रामे शस्त्रयोधिनाम् / यादवास्तत्र सहिता इदं वचनमब्रुवन् // 9 रङ्गसिद्धिस्तु मल्लानां प्रतिमल्लनिघातजा // 24 बाहुयुद्धमिदं रङ्गे सप्राश्निकमकातरम्।। रणे विजयमानस्य कीर्तिर्भवति शाश्वती / क्रियाबलसमाज्ञातमशस्त्रं निर्मितं पुरा // 10 हतस्यापि रणे शस्त्रैर्नाकपृष्ठं विधीयते // 25 अद्भिश्चापि श्रमो नित्यं विनेयः कालदर्शिभिः / रणे ह्युभयतः सिद्धिर्हतस्यापि नतोऽपि वा। करीषेण च मल्लस्य सततं प्रक्रिया स्मृता // 11 सा हि प्राणान्तिका यात्रा महद्भिः साधु पूजिता॥ स्थितो भूमिगतश्चैव यो यथामार्गतः स्थितः / अयं तु मार्गो बलतः क्रियातश्च विनिःसृतः / नियुध्यतश्च पर्यायः प्राश्निकैः समुदाहृतः // 12 मृतस्य रङ्गे कः स्वर्गो जयतो वा कुतो रतिः // 27 बालो वा यदि वा मध्यः स्थविरो वा कृशोऽपि वा। ये तु केचित्स्वदोषेण राज्ञः पण्डितमानिनः / बलस्थो वा स्थितो रङ्गे ज्ञेयः कक्ष्यान्तरेण वै // प्रतापार्थे हता मल्ला मल्लहन्तुर्वधो हि सः // 28 बलतश्च क्रियातश्च बाहुयुद्धविधियुधि / - एवं संजल्पतामेव ताभ्यां युद्धं सुदारुणम् / निर्घातानन्तरं किंचिन्न कर्तव्यं विजानता // 14 / उभाभ्यामभवद्धोरं वारणाभ्यां यथा वने // 29 - 139 -