________________ 15. 23. 6] महाभारते [ 15. 24. 12 नागायुतसमप्राणः ख्यातविक्रमपौरुषः। निवर्तस्व कुरुश्रेष्ठ भीमसेनादिभिः सह / नायं भीमोऽत्ययं गच्छेदिति चोद्धर्षणं कृतम् // 6- धर्मे ते धीयतां बुद्धिर्मनस्ते महदस्तु च // 21 भीमसेनादवरजस्तथायं वासवोपमः / इति श्रीमहाभारते आश्रमवासिकपर्वणि विजयो नावसीदेत इति चोद्धर्षणं कृतम् // . त्रयोविंशोऽध्यायः॥२३॥ नकुलः सहदेवश्च तथेमौ गुरुवर्तिनौ / क्षुधा कथं न सीदेतामिति चोद्धर्षणं कृतम् // 8 वैशंपायन उवाच। इयं च बृहती श्यामा श्रीमत्यायतलोचना। कुन्त्यास्तु वचनं श्रुत्वा पाण्डवा राजसत्तम / वृथा सभातले क्लिष्टा मा भूदिति च तत्कृतम् / / 9 वीडिताः संन्यवर्तन्त पाञ्चाल्या सहितानघाः॥१ प्रेक्षन्त्या मे तदा हीमा वेपन्तीं कदलीमिव / ततः शब्दो महानासीत्सर्वेषामेव भारत / स्त्रीधर्मिणीमनिन्द्याङ्गी तथा द्यूतपराजिताम् // 10 अन्तःपुराणां रुदतां दृष्ट्वा कुन्ती तथागताम् // 2 दुःशासनो यदा मौढ्याद्दासीवत्पर्यकर्षत / प्रदक्षिणमथावृत्य राजानं पाण्डवास्तदा / तदैव विदितं मह्यं पराभूतमिदं कुलम् // 11 अभिवाद्य न्यवर्तन्त पृथां तामनिवर्त्य वै // 3 विषण्णाः कुरवश्चैव तदा मे श्वशुरादयः / ततोऽब्रवीन्महाराजो धृतराष्ट्रोऽम्बिकासुतः / यदैषा नाथमिच्छन्ती व्यलपत्कुररी यथा // 12 गान्धारी विदुरं चैव समाभाष्य निगृह्म च // 4 केशपक्षे परामृष्टा पापेन हतबुद्धिना। युधिष्ठिरस्य जननी देवी साधु निवर्त्यताम् / यदा दुःशासनेनैषा तदा मुह्याम्यहं नृप // 13 यथा युधिष्ठिरः प्राह तत्सर्वं सत्यमेव हि // 5 युष्मत्तेजोविवृद्ध्यर्थं मया युद्धर्षणं कृतम् / पुत्रैश्वर्यं महदिदमपास्य च महाफलम् / तदानीं विदुरावाक्यैरिति तद्वित्त पुत्रकाः॥ 14 का नु गच्छेद्वनं दुर्ग पुत्रानुत्सृज्य मूढवत् // 6 कथं न राजवंशोऽयं नश्येत्प्राप्य सुतान्मम / राज्यस्थया तपस्तप्तं दानं दत्तं व्रतं कृतम् / पाण्डोरिति मया पुत्र तस्मादुद्धर्षणं कृतम् // 15 अनया शक्यमद्येह श्रूयतां च वचो मम // 7 न तस्य पुत्रः पौत्रौ वा कुत एव स पार्थिवः / गान्धारि परितुष्टोऽस्मि वध्वाः शुश्रूषणेन वै। लभते सुकृताल्लोकान्यस्माद्वंशः प्रणश्यति // 16 तस्मात्त्वमेनां धर्मज्ञे समनुज्ञातुमर्हसि // 8 भुक्तं राज्यफलं पुत्रा भर्तुर्मे विपुलं पुरा। इत्युक्ता सौबलेयी तु राज्ञा कुन्तीमुवाच ह / महादानानि दत्तानि पीतः सोमो यथाविधि // 17 तत्सर्वं राजवचनं स्वं च वाक्यं विशेषवत् // 9 साई नात्मफलार्थं वै वासुदेवमचूचुदम् / न च सा वनवासाय देवीं कृतमतिं तदा। विदुरायाः प्रलापैस्तैः प्लावनार्थं तु तत्कृतम् // 18 शक्नोत्युपावर्तयितुं कुन्ती धर्मपरां सतीम् // 10 नाहं राज्यफलं पुत्र कामये पुत्रनिर्जितम् / तस्यास्तु तं स्थिरं ज्ञात्वा व्यवसायं कुरुस्त्रियः / पतिलोकानहं पुण्याकामये तपसा विभो // 19 निवृत्ताश्च कुरुश्रेष्ठान्दृष्ट्वा प्ररुरुदुस्तदा // 11 श्वश्रूश्वशुरयोः कृत्वा शुश्रूषां वनवासिनोः।। उपावृत्तेषु पार्थेषु सर्वेष्वन्तःपुरेषु च।। तपसा शोषयिष्यामि युधिष्ठिर कलेवरम् // 20 / ययौ राजा महाप्राज्ञो धृतराष्ट्रो वनं तदा // 12 -2878 -