________________ 15. 13. 9] महाभारते [15. 14. 11 अहं हि नाम सर्वेषां तेषां दुर्भूतदेविनाम् / तानविब्रुवतः किंचिद्दुःखशोकपरायणान् / पुत्राणां दातुमिच्छामि प्रेत्यभावानुगं वसु / पुनरेव महातेजा धृतराष्ट्रोऽब्रवीदिदम् / / 22 सर्वप्रकृतिसांनिध्यं कारयित्वा स्ववेश्मनि // 9 इति श्रीमहाभारते आश्रमवासिकपर्वणि वैशंपायन उवाच / त्रयोदशोऽध्यायः॥ 13 // इत्युक्त्वा धर्मराजाय प्रेषयामास पार्थिवः / स च तद्वचनात्सर्वं समानिन्ये महीपतिः // 10 धृतराष्ट्र उवाच / ततो निष्क्रम्य नृपतिस्तस्मादन्तःपुरात्तदा / शंतनुः पालयामास यथावत्पृथिवीमिमाम् / सर्व सुहृज्जनं चैव सर्वाश्च प्रकृतीस्तथा / तथा विचित्रवीर्यश्च भीष्मेण परिपालितः / समवेतांश्च तान्सर्वान्पौरजानपदानथ // 11 पालयामास वस्तातो विदितं वो नसंशयः // 1 ब्राह्मणांश्च महीपालान्नानादेशसमागतान् / यथा च पाण्डु_ता मे दयितो भवतामभूत् / ततः प्राह महातेजा धृतराष्ट्रो महीपतिः // 12 स चापि पालयामास यथावत्तच्च वेत्थ ह // 2 शृण्वन्त्येकाग्रमनसो ब्राह्मणाः कुरुजाङ्गलाः / मया च भवतां सम्यक्शुश्रूषा या कृतानघाः / क्षत्रियाश्चैव वैश्याश्च शूद्राश्चैव समागताः // 13 असम्यग्वा महाभागास्तत्क्षन्तव्यमन्तन्द्रितैः // 3 भवन्तः कुरवश्चैव बहुकालं सहोषिताः। यच्च दुर्योधनेनेदं राज्यं भुक्तमकण्टकम् / परस्परस्य सुहृदः परस्परहिते रताः // 14 अपि तत्र न वो मन्दो दुर्बुद्धिरपराद्धवान् // 4 यदिदानीमहं ब्रयामस्मिन्काल उपस्थिते / तस्यापराधादुर्बुद्धेरभिमानान्महीक्षिताम् / तथा भवद्भिः कर्तव्यमविचार्य वचो मम // 15 विमर्दः सुमहानासीदनयान्मत्कृतादथ // 5 अरण्यगमने बुद्धिर्गान्धारीसहितस्य मे।। तन्मया साधु वापीदं यदि वासाधु वै कृतम् / व्यासस्यानुमते राज्ञस्तथा कुन्तीसुतस्य च। तद्वो हृदि न कर्तव्यं मामनुज्ञातुमर्हथ // 6 भवन्तोऽप्यनुजानन्तु मा वोऽन्या भूद्विचारणा / / वृद्धोऽयं हतपुत्रोऽयं दुःखितोऽयं जनाधिपः / अस्माकं भवतां चैव येयं प्रीतिर्हि शाश्वती।। पूर्वराज्ञां च पुत्रोऽयमिति कृत्वानुजानत // 7 न चान्येष्वस्ति देशेषु राज्ञामिति मतिर्मम // 17 इयं च कृपणा वृद्धा हतपुत्रा तपस्विनी / श्रान्तोऽस्मि वयसानेन तथा पुत्रविनाकृतः / गान्धारी पुत्रशोकार्ता तुल्यं याचति वो मया // 8 उपवासकृशश्चास्मि गान्धारीसहितोऽनघाः / / 18 हतपुत्राविमौ वृद्धौ विदित्वा दुःखितौ तथा। युधिष्ठिरगते राज्ये प्राप्तश्चास्मि सुखं महत् / / अनुजानीत भद्रं वो बजावः शरणं च वः // 9 मन्ये दुर्योधनैश्वर्याद्विशिष्टमिति सत्तमाः॥ 19 अयं च कौरवो राजा कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः / मम त्वन्धस्य वृद्धस्य हतपुत्रस्य का गतिः / सर्वैर्भवद्भिद्रष्टव्यः समेषु विषमेषु च / ऋते वनं महाभागास्तन्मानुज्ञातुमर्हथ // 20 न जातु विषमं चैव गमिष्यति कदाचन / / 10 तस्य तद्वचनं श्रुत्वा सर्वे ते कुरुजाङ्गलाः / चत्वारः सचिवा यस्य भ्रातरो विपुलौजसः। बाष्पसंदिग्धया वाचा रुरुदुर्भरतर्षभ // 21 / लोकपालोपमा ह्येते सर्व धर्मार्थदर्शिनः // 11 -2870 -