________________ 14. 94. 1] महाभारते [14. 94.20 नायं धर्मकृतो धर्मो न हिंसा धर्म उच्यते // 14 जनमेजय उवाच / आगमेनैव ते यज्ञं कुर्वन्तु यदि हेच्छसि / यज्ञे सक्ता नृपतयस्तपःसक्ता महर्षयः / विधिदृष्टेन यज्ञेन धर्मस्ते सुमहान्भवेत् // 15 शान्तिव्यवसिता विप्राः शमो दम इति प्रभो // 1 यज बीजैः सहस्राक्ष त्रिवर्षपरमोषितैः / तस्माद्यज्ञफलैस्तुल्यं न किंचिदिह विद्यते / एष धर्मो महाशक चिन्त्यमानोऽधिगम्यते // 16 इति मे वर्तते बुद्धिस्तथा चैतदसंशयम् // 2 शतक्रतुस्तु तद्वाक्यमृषिभिस्तत्त्वदर्शिभिः / यज्ञैरिष्ट्वा हि बहवो राजानो द्विजसत्तम / उक्तं न प्रतिजग्राह मानमोहवशानुगः // 17 इह कीर्ति परां प्राप्य प्रेत्य स्वर्गमितो गताः / / 3 तेषां विवादः सुमहाञ्जज्ञे शक्रमहर्षिणाम् / देवराजः सहस्राक्षः क्रतुभिर्भूरिदक्षिणैः / जङ्गमैः स्थावरैर्वापि यष्टव्यमिति भारत // 18 देवराज्यं महातेजाः प्राप्तवानखिलं विभुः // 4 ते तु खिन्ना विवादेन ऋषयस्तत्त्वदर्शिनः / यथा युधिष्ठिरो राजा भीमार्जुनपुरःसरः। ततः संधाय शक्रेण पप्रच्छनृपतिं वसुम् // 19 सदृशो देवराजेन समृद्ध्या विक्रमेण च // 5 महाभाग कथं यज्ञेष्वागमो नृपते स्मृतः / अथ कस्मात्स नकुलो गर्हयामास तं ऋतुम् / यष्टव्यं पशुभिर्मेध्यैरथो बीजैरजैरपि // 20 अश्वमेधं महायज्ञं राज्ञस्तस्य महात्मनः // 6 तच्छ्रुत्वा तु वचस्तेषामविचार्य बलाबलम् / वैशंपायन उवाच / यथोपनीतैर्यष्टव्यमिति प्रोवाच पार्थिवः // 21 यज्ञस्य विधिमग्र्यं वै फलं चैव नरर्षभ / एवमुक्त्वा स नृपतिः प्रविवेश रसातलम् / गदतः शृणु मे राजन्यथावदिह भारत // 7 उक्त्वेह वितथं राजश्चेदीनामीश्वरः प्रभुः // 22 पुरा शक्रस्य यजतः सर्व ऊचुर्महर्षयः / अन्यायोपगतं द्रव्यमतीतं यो ह्यपण्डितः / ऋत्विक्षु कर्मव्यग्रेषु वितते यज्ञकर्मणि // 8 धर्माभिकाङ्क्षी यजते न धर्मफलमश्नुते // 23 हूयमाने तथा वह्नौ होत्रे बहुगुणान्विते / धर्मवैतंसिको यस्तु पापात्मा पुरुषस्तथा / देवेष्वाहूयमानेषु स्थितेषु परमर्षिषु / / 9 ददाति दानं विप्रेभ्यो लोकविश्वासकारकम् // 24 सुप्रतीतैस्तदा विप्रैः स्वागमैः सुस्वनैर्नृप / पापेन कर्मणा विप्रो धनं लब्ध्वा निरङ्कशः / अश्रान्तैश्चापि लघुभिरध्वर्युवृषभैस्तथा // 10 रागमोहान्वितः सोऽन्ते कलुषां गतिमाप्नुते // 25 आलम्भसमये तस्मिन्गृहीतेषु पशुष्वथ / तेन दत्तानि दानानि पापेन हतबुद्धिना / महर्षयो महाराज संबभूवुः कृपान्विताः // 11 तानि सत्त्वमनासाद्य नश्यन्ति विपुलान्यपि // 26 ततो दीनान्पशून्दृष्ट्वा ऋषयस्ने तपोधनाः / तस्याधर्मप्रवृत्तस्य हिंसकस्य दुरात्मनः / ऊचुः शक्रं समागम्य नायं यज्ञविधिः शुभः // 12 दाने न कीर्तिर्भवति प्रेत्य चेह च दुर्मतेः // 27 अपविज्ञानमेतत्ते महान्तं धर्ममिच्छतः / अपि संचयबुद्धिर्हि लोभमोहवशगतः / न हि यज्ञे पशुगणा विधिदृष्टाः पुरंदर // 13 / उद्वेजयति भूतानि हिंसया पापचेतनः // 28 धर्मोपघातकस्त्वेष समारम्भस्तव प्रभो। एवं लब्ध्वा धनं लोभाद्यजते यो ददाति च / -2856 -