________________ 12. 295. 35] शान्तिपर्व [12. 296. 14 296 योनीषु वर्तमानेन नष्टसंज्ञेन चेतसा // 35 न ममात्रानया कार्यमहंकारकृतात्मया। वसिष्ठ उवाच / आत्मानं बहुधा कृत्वा येयं भूयो युनक्ति माम् / अप्रबुद्धमथाव्यक्तमिमं गुणविधिं शृणु / इदानीमेष बुद्धोऽस्मि निर्ममो निरहंकृतः // 36 | गुणान्धारयते ह्येषा सृजत्याक्षिपते तथा // 1 ममत्वमनया नित्यमहंकारकृतात्मकम् / अजस्रं त्विह क्रीडार्थं विकुर्वन्ती नराधिप / अपेत्याहमिमां हित्वा संश्रयिष्ये निरामयम् // 37 आत्मानं बहुधा कृत्वा तान्येव च विचक्षते // 2 अनेन साम्यं यास्यामि नानयाहमचेतसा / एतदेवं विकुर्वाणां बुध्यमानो न बुध्यते / क्षमं मम सहानेन नैकत्वमनया सह / अव्यक्तबोधनाच्चैव बुध्यमानं वदन्त्यपि // 3 एवं परमसंबोधात्पश्चविंशोऽनुबुद्धवान् / / 38. न त्वेव बुध्यतेऽव्यक्तं सगुणं वाथ निर्गुणम् / अक्षरत्वं नियच्छेत त्यक्त्वा क्षरमनामयम् / कदाचित्त्वेव खल्वेतदाहुरप्रतिबुद्धकम् // 4 अव्यक्तं व्यक्तधर्माणं सगुणं निर्गुणं तथा / बुध्यते यदि वाव्यक्तमेतद्वै पञ्चविंशकम् / निर्गुणं प्रथमं दृष्ट्वा तादृग्भवति मैथिल // 39 बुध्यमानो भवत्येष सङ्गात्मक इति श्रुतिः // 5 अक्षरक्षरयोरेतदुक्तं तव निदर्शनम् / अनेनाप्रतिबुद्धेति वदन्त्यव्यक्तमच्युतम् / मयेह ज्ञानसंपन्नं यथाश्रुतिनिदर्शनात् // 40 अव्यक्तबोधनाच्चैव बुध्यमानं वदन्त्युत // 6 निःसंदिग्धं च सूक्ष्मं च विबुद्ध विमलं तथा। पञ्चविंशं महात्मानं न चासावपि बुध्यते / प्रवक्ष्यामि तु ते भूयस्तन्निबोध यथाश्रुतम् // 41 षड्विंशं विमलं बुद्धमप्रमेयं सनातनम् // 7 सांख्ययोगौ मया प्रोक्तौ शास्त्रद्वयनिदर्शनात् / / सततं पञ्चविंशं च चतुर्विशं च बुध्यते / यदेव शास्त्रं सांख्योक्तं योगदर्शनमेव तत् // 42 दृश्यादृश्ये ह्यनुगतमुभावेव महाद्युती // 8 प्रबोधनकरं ज्ञानं सांख्यानामवनीपते / अव्यक्तं न तु तद्ब्रह्म बुध्यते तात केवलम् / विस्पष्टं प्रोच्यते तत्र शिष्याणां हितकाम्यया॥४३ केवलं पञ्चविंशं च चतुर्विंशं न पश्यति // 9 बृहच्चैव हि तच्छास्त्रमित्याहुः कुशला जनाः / बुध्यमानो यदात्मानमन्योऽहमिति मन्यते / अस्मिंश्च शास्त्रे योगानां पुनर्दधि पुनः शरः // 44 तदा प्रकृतिमानेष भवत्यव्यक्तलोचनः // 10 पञ्चविंशात्परं तत्त्वं न पश्यति नराधिप / बुध्यते च परां बुद्धिं विशुद्धाममलां यदा। सांख्यानां तु परं तत्र यथावदनुवर्णितम् // 45 षड्विंशो राजशार्दूल तदा बुद्धत्वमाव्रजेत् // 11 बुद्धमप्रतिबुद्धं च बुध्यमानं च तत्त्वतः / ततस्त्यजति सोऽव्यक्तं सर्गप्रलयधर्मिणम् / बुध्यमानं च बुद्धं च प्राहुर्योगनिदर्शनम् // 46 निर्गुणः प्रकृतिं वेद गुणयुक्तामचेतनाम् // 12 इति श्रीमहाभारते शान्तिपर्वणि ततः केवलधर्मासौ भवत्यव्यक्तदर्शनात् / पञ्चनवत्यधिकद्विशततमोऽध्यायः॥ 295 // केवलेन समागम्य विमुक्तोऽऽत्मानमाप्नुयात् // 13 एतत्तत्तत्त्वमित्याहुर्निस्तत्त्वमजरामरम् / तत्त्वसंश्रयणादेतत्तत्त्ववन्न च मानद / -2397 -