________________ 9. 2. 55 ] महाभारते [9. 3. 17 पूर्वमेवाहमुक्तो वै विदुरेण महात्मना / विमुखे तव पुत्रे तु शोकोपहतचेतसि / दुर्योधनापराधेन प्रजेयं विनशिष्यति // 55 भृशोद्विमेषु सैन्येषु दृष्ट्वा पार्थस्य विक्रमम् // 3 केचिन्न सम्यक्पश्यन्ति मूढाः सम्यक्तथापरे / ध्यायमानेषु सैन्येषु दुःखं प्राप्तेषु भारत / तदिदं मम मूढस्य तथाभूतं वचः स्म ह // 56 बलानां मध्यमानानां श्रुत्वा निनदमुत्तमम् // 4 यदब्रवीन्मे धर्मात्मा विदुरो दीर्घदर्शिवान् / अभिज्ञानं नरेन्द्राणां विकृतं प्रेक्ष्य संयुगे। तत्तथा समनुप्राप्तं वचनं सत्यवादिनः // 57 पतितान्रथनीडांश्च रथांश्चापि महात्मनाम् / / 5 दैवोपहतचित्तेन यन्मयापकृतं पुरा / रणे विनिहतान्नागान्दृष्ट्वा पत्तींश्च मारिष। अनयस्य फलं तस्य ब्रूहि गावल्गणे पुनः॥ 58 आयोधनं चातिघोरं रुद्रस्याक्रीडसंनिभम् // 6 . को वा मुखमनीकानामासीत्कर्णे निपातिते / अप्रख्यातिं गतानां तु राज्ञां शतसहस्रशः / अर्जुनं वासुदेवं च को वा प्रत्युद्ययौ रथी॥ 59 कृपाविष्टः कृपो राजन्वयःशीलसमन्वितः // 7 केऽरक्षन्दक्षिणं चक्रं मद्रराजस्य संयुगे / अब्रवीत्तत्र तेजस्वी सोऽभिसृत्य जनाधिपम् / वामं च यो कामस्य के वा वीरस्य पृष्ठतः // 60 दुर्योधनं मन्युवशाद्वचनं वचनक्षमः / / 8 कथं च वः समेतानां मद्रराजो महाबलः / दुर्योधन निबोधेदं यत्त्वा वक्ष्यामि कौरव / निहतः पाण्डवैः संख्ये पुत्रो वा मम संजय // 61 श्रुत्वा कुरु महाराज यदि ते रोचतेऽनघ // 9 ब्रूहि सर्वं यथातत्त्वं भरतानां महाक्षयम् / न युद्धधर्माच्छ्रेयान्वै पन्था राजेन्द्र विद्यते / यथा च निहतः संख्ये पुत्रो दुर्योधनो मम॥६२ यं समाश्रित्य युध्यन्ते क्षत्रियाः क्षत्रियर्षभ // 1 // पाञ्चालाश्च यथा सर्वे निहताः सपदानुगाः / / पुत्रो भ्राता पिता चैव स्वस्रेयो मातुलस्तथा। धृष्टद्युम्नः शिखण्डी च द्रौपद्याः पञ्च चात्मजाः॥६३ संबन्धिबान्धवाश्चैव योध्या वै क्षत्रजीविना // 1 / पाण्डवाश्च यथा मुक्तास्तथोभी सात्वतौ युधि / वधे चैव परो धर्मस्तथाधर्मः पलायने / कृपश्च कृतवर्मा च भारद्वाजस्य चात्मजः // 64 ते स्म घोरां समापन्ना जीविका जीवितार्थिनः // 1 // यद्यथा यादृशं चैव युद्धं वृत्तं च सांप्रतम् / तत्र त्वां प्रतिवक्ष्यामि किंचिदेव हितं वचः / अखिलं श्रोतुमिच्छामि कुशलो ह्यसि संजय // 65 हते भीष्मे च द्रोणे च कर्णे चैव महारथे // 15 इति श्रीमहाभारते शल्यपर्वणि जयद्रथे च निहते तव भ्रातृषु चानघ / द्वितीयोऽध्यायः॥२॥ लक्ष्मणे तव पुत्रे च किं शेषं पर्युपास्महे // 14 येषु भारं समासज्य राज्ये मतिमकुर्महि / संजय उवाच / ते संत्यज्य तनूर्याताः शूरा ब्रह्मविदां गतिम् // 10 शृणु राजन्नवहितो यथा वृत्तो महान्क्षयः / वयं त्विह विनाभूता गुणवद्भिर्महारथैः / कुरूणां पाण्डवानां च समासाद्य परस्परम् // 1 कृपणं वर्तयिष्याम पातयित्वा नृपान्बहून् // 16 निहते सूतपुत्रे तु पाण्डवेन महात्मना / सर्वैरपि च जीवद्भिर्बीभत्सुरपराजितः / विद्रुतेषु च सैन्येषु समानीतेषु चासकृत् // 2 कृष्णनेत्रो महाबाहुर्देवैरपि दुरासदः // 17 - 1808 -