________________ 5. 50. 49 ] महाभारते [5. 51. 13 पौत्रा भीष्मस्य शिष्याश्च द्रोणस्य च कृपस्य च॥४९ यत्त्वस्मदाश्रयं किंचिहत्तमिष्टं च संजय / धृतराष्ट्र उवाच / तस्यापचितिमार्यत्वात्कारः स्थविरास्त्रयः॥ 50 यस्य वै नानृता वाचः प्रवृत्ता अनुशुश्रुमः / आददानस्य शस्त्रं हि क्षत्रधर्म परीप्सतः / त्रैलोक्यमपि तस्य स्याद्योद्धा यस्य धनंजयः // 1 निधनं ब्राह्मणस्याजौ वरमेवाहुरुत्तमम् // 51 तस्यैव च न पश्यामि युधि गाण्डीवधन्वनः / स वै शोचामि सर्वान्वै ये युयुत्सन्ति पाण्डवान् / अनिशं चिन्तयानोऽपि यः प्रतीयाद्रथेन तम् // 2 विक्रुष्टं विदुरेणादौ तदेतद्भयमागतम् // 52 अस्यतः कर्णिनालीकान्मार्गणान्हृदयच्छिदः / न तु मन्ये विघाताय ज्ञानं दुःखस्य संजय / प्रत्येता न समः कश्चिद्युधि गाण्डीवधन्वनः // 3 भवत्यतिबले ह्येतज्ज्ञानमप्युपघातकम् // 53 द्रोणकर्णौ प्रतीयातां यदि वीरौ नरर्षभौ / ऋषयो ह्यपि निर्मुक्ताः पश्यन्तो लोकसंग्रहान् / माहात्म्यात्संशयो लोके न त्वस्ति विजयो मम // 4 घृणी कर्णः प्रमादी च आचार्यः स्थविरो गुरुः / ' सुखे भवन्ति सुखिनस्तथा दुःखेन दुःखिताः॥५४ समर्थो बलवान्पार्थो दृढधन्वा जितक्लमः / किं पुनर्योऽहमासक्तस्तत्र तत्र सहस्रधा / भवेत्सुतुमुलं युद्धं सर्वशोऽप्यपराजयः // 5 पुत्रेषु राज्यदारेषु पौत्रेष्वपि च बन्धुषु // 55 सर्वे शस्त्रविदः शूराः सर्वे प्राप्ता महद्यशः / . संशये तु महत्यस्मिन्कि नु मे क्षममुत्तमम् / अपि सर्वामरैश्वर्यं त्यजेयुन पुनर्जयम् / .. विनाशं ह्येव पश्यामि कुरूणामनुचिन्तयन् // 56 वधे नूनं भवेच्छान्तिस्तयोर्वा फल्गुनस्य वा // 6 द्यूतप्रमुखमाभाति कुरूणां व्यसनं महत् / न तु जेतार्जुनस्यास्ति हन्ता चास्य न विद्यते / मन्देनैश्वर्यकामेन लोभात्पापमिदं कृतम् // 57 मन्युस्तस्य कथं शाम्येन्मन्दान्प्रति य उत्थितः // 7 मन्ये पर्यायधर्मोऽयं कालस्यात्यन्तगामिनः।। अन्येऽप्यत्राणि जानन्ति जीयन्ते च जयन्ति च / चक्रे प्रधिरिवासक्तो नास्य शक्यं पलायितुम्॥५८ एकान्तविजयस्त्वेव श्रूयते फल्गुनस्य ह / / 8 किं नु कार्यं कथं कुर्यां क नु गच्छामि संजय / त्रयस्त्रिंशत्समाहूय खाण्डवेऽग्निमतर्पयत् / एते नश्यन्ति कुरवो मन्दाः कालवशं गताः // 59 जिगाय च सुरान्सर्वान्नास्य वेद्मि पराजयम् // 9 अवशोऽहं पुरा तात पुत्राणां निहते शते / यस्य यन्ता हृषीकेशः शीलवृत्तसमो युधि / श्रोष्यामि निनदं स्त्रीणां कथं मां मरणं स्पृशेत्॥६० ध्रुवस्तस्य जयस्तात यथेन्द्रस्य जयस्तथा // 10 यथा निदाघे ज्वलनः समिद्धो कृष्णावेकरथे यत्तावधिज्यं गाण्डिवं धनुः / / दहेकक्षं वायुना चोद्यमानः / युगपत्रीणि तेजांसि समेतान्यनुशुश्रुमः // 11 गदाहस्तः पाण्डवस्तद्वदेव नैव नोऽस्ति धनुस्तादृङ् न योद्धा न च सारथिः / हन्ता मदीयान्सहितोऽर्जुनेन // 61 तच्च मन्दा न जानन्ति दुर्योधनवशानुगाः // 12 शेषयेदशनिर्दीप्तो निपतन्मूर्ध्नि संजय / इति श्रीमहाभारते उद्योगपर्वणि पञ्चाशोऽध्यायः // 50 // न तु शेषं शराः कुर्युरस्तास्तात. किरीटिना // 13 -966 -