________________ 5. 88. 56] उद्योगपर्व [5. 88.84 धार्तराष्ट्रः परिक्लिष्टा यथा नकुशलं तथा // 56 धनंजयं च गोविन्द यमौ तं च वृकोदरम् // 70 निर्वासनं च नगरात्प्रव्रज्या च परंतप / जीवनाशं प्रनष्टानां श्राद्धं कुर्वन्ति मानवाः / नानाविधानां दुःखानामावासोऽस्मि जनार्दन / अर्थतस्ते मम मृतास्तेषां चाहं जनार्दन // 71 अज्ञातचर्या बालानामवरोधश्च केशव // 57 या माधव राजानं धर्मात्मानं युधिष्ठिरम् / न स्म क्लेशतमं मे स्यात्पुत्रैः सह परंतप / भूयास्ते हीयते धर्मो मा पुत्रक वृथा कृथाः / / 72 दुर्योधनेन निकृता वर्षमद्य चतुर्दशम् // 58 पराश्रया वासुदेव या जीवामि धिगस्तु माम् / दुःखादपि सुखं न स्याद्यदि पुण्यफलक्षयः / वृत्तेः कृपणलब्धाया अप्रतिष्ठेव ज्यायसी // 73 न मे विशेषो जात्वासीद्धार्तराष्ट्रेषु पाण्डवैः // 59 अथो धनंजयं ब्रूया नित्योद्युक्तं वृकोदरम् / तेन सत्येन कृष्ण त्वां हतामित्रं श्रिया वृतम् / / यदर्थं क्षत्रिया सूते तस्य कालोऽयमागतः // 74 अस्माद्विमुक्तं संग्रामात्पश्येयं पाण्डवैः सह। अस्मिंश्चेदागते काले कालो वोऽतिक्रमिष्यति / नैव शक्याः पराजेतुं सत्त्वं ह्येषां तथागतम् // 60 / लोकसंभाविताः सन्तः सुनृशंसं करिष्यथ // 75 पितरं त्वेव गर्हेयं नात्मानं न सुयोधनम् / / नृशंसेन च वो युक्तांस्त्यजेयं शाश्वतीः समाः। येनाहं कुन्तिभोजाय धनं धूतॆरिवार्पिता // 61 काले हि समनुप्राप्ते त्यक्तव्यमपि जीवितम् // 76 बालां मामायकस्तुभ्यं क्रीडन्तीं कन्दुहस्तकाम्।। माद्रीपुत्री च वक्तव्यौ क्षत्रधर्मरतो सदा / अददात्कुन्तिभोजाय सखा सख्ये महात्मने // 62 विक्रमेणार्जितान्भोगान्वृणीतं जीवितादपि // 77 साहं पित्रा च निकृता श्वशुरैश्च परंतप / विक्रमाधिगता ह्याः क्षत्रधर्मेण जीवतः / अत्यन्तदुःखिता कृष्ण किं जीवितफलं मम // 63 मनो मनुष्यस्य सदा प्रीणन्ति पुरुषोत्तम // 78 यन्मा वागब्रवीन्नक्तं सूतके सव्यसाचिनः। गत्वा ब्रूहि महाबाहो सर्वशस्त्रभृतां वरम् / पुत्रस्ते पृथिवीं जेता यशश्चास्य दिवं स्पृशेत् // 64 अर्जुनं पाण्डवं वीरं द्रौपद्याः पदवीं चर // 79 हत्वा कुरून्प्रामजन्ये राज्यं प्राप्य धनंजयः। विदितौ हि तवात्यन्तं क्रुद्धाविव यथान्तकौ / भ्रातृभिः सह कौन्तेयस्त्रीन्मेधानाहरिष्यति // 65 भीमार्जुनौ नयेतां हि देवानपि परां गतिम् // 80 नाहं तामभ्यसूयामि नमो धर्माय वेधसे / तयोश्चैतदवज्ञानं यत्सा कृष्णा सभां गता।। कृष्णाय महते नित्यं धर्मो धारयति प्रजाः॥ 66 दुःशासनश्च कर्णश्च परुषाण्यभ्यभाषताम् // 81 धर्मश्चेदस्ति वार्ष्णेय तथा सत्यं भविष्यति। दुर्योधनो भीमसेनमभ्यगच्छन्मनस्विनम् / त्वं चापि तत्तथा कृष्ण सर्व संपादयिष्यसि // 67 | पश्यतां कुरुमुख्यानां तस्य द्रक्ष्यति यत्फलम् // 82 न मां माधव वैधव्यं नार्थनाशो न वैरिता। न हि वैरं समासाद्य प्रशाम्यति वृकोदरः / तथा शोकाय भवति यथा पुत्रैर्विनाभवः // 68 | सुचिरादपि भीमस्य न हि वैरं प्रशाम्यति / याहं गाण्डीवधन्वानं सर्वशस्त्रभृतां वरम् / यावदन्तं न नयति शात्रवाशत्रुकर्शनः // 83 धनंजयं न पश्यामि का शान्तिर्हृदयस्य मे // 69 / न दुःखं राज्यहरणं न च द्यूते पराजयः / इदं चतुर्दशं वर्ष यन्नापश्यं युधिष्ठिरम् / | प्रव्राजनं च पुत्राणां न मे तदुःखकारणम् / / 84 - 1007 -