________________ 1. 54. 6] महाभारते [1. '55.9 यः पाण्डुं धृतराष्ट्रं च विदुरं चाप्यजीजनत् / तस्य तद्वचनं श्रुत्वा कृष्णद्वैपायनस्तदा / शंतनोः संततिं तन्वन्पुण्यकीर्तिर्महायशाः // 6 शशास शिष्यमासीनं वैशंपायनमन्तिके // 21 जनमेजयस्य राजर्षेः स तद्यज्ञसदस्तदा / कुरूणां पाण्डवानां च यथा भेदोऽभवत्पुरा / विवेश शिष्यैः सहितो वेदवेदाङ्गपारगैः / / 7 तदस्मै सर्वमाचक्ष्व यन्मत्तः श्रुतवानसि // 22 तत्र राजानमासीनं ददर्श जनमेजयम् / गुरोर्वचनमाज्ञाय स तु विप्रर्षभस्तदा। . वृतं सदस्यैर्बहुभिर्देवैरिव पुरंदरम् // 8 आचचक्षे ततः सर्वमितिहासं पुरातनम् // 23 तथा मूर्धावसिक्तैश्च नानाजनपदेश्वरैः / तस्मै राज्ञे सदस्येभ्यः क्षत्रियेभ्यश्च सर्वशः / ऋत्विग्भिर्देवकल्पैश्च कुशलैर्यज्ञसंस्तरे // 9 भेदं राज्यविनाशं च कुरुपाण्डवयोस्तदा // 24 जनमेजयस्तु राजर्षिदृष्ट्वा तमृषिमागतम् / इति श्रीमहाभारते आदिपर्वणि सगणोऽभ्युद्ययौ तूर्णं प्रीत्या भरतसत्तमः // 10 चतुःपञ्चाशत्तमोऽध्यायः // 54 // काञ्चनं विष्टरं तस्मै सदस्यानुमते प्रभुः / आसनं कल्पयामास यथा शक्रो बृहस्पतेः // 11 वैशंपायन उवाच / तत्रोपविष्टं वरदं देवर्षिगणपूजितम् / गुरवे प्राङ् नमस्कृत्य मनोबुद्धिसमाधिभिः। पूजयामास राजेन्द्रः शास्त्रदृष्टेन कर्मणा / / 12 संपूज्य च द्विजान्सर्वांस्तथान्यान्विदुषो जनान् // 1 पाद्यमाचमनीयं च अर्घ्यं गां च विधानतः / महर्षेः सर्वलोकेषु विश्रुतस्यास्य धीमतः। पितामहाय कृष्णाय तदर्हाय न्यवेदयत् // 13 प्रवक्ष्यामि मतं कृत्स्नं व्यासस्यामिततेजसः // 2 प्रतिगृह्य च तां पूजां पाण्डवाजनमेजयात् / श्रोतुं पात्रं च राजंस्त्वं प्राप्येमा भारती कथाम् / गां चैव समनुज्ञाय व्यासः प्रीतोऽभवत्तदा // 14 गुरोर्वक्तुं परिस्पन्दो मुदा प्रोत्साहतीव माम् // 3 तथा संपूजयित्वा तं यत्नेन प्रपितामहम् / शृणु राजन्यथा भेदः कुरुपाण्डवयोरभूत् / उपोपविश्य प्रीतात्मा पर्यपृच्छदनामयम् // 15 राज्यार्थे द्यूतसंभूतो वनवासस्तथैव च // 4 भगवानपि तं दृष्ट्वा कुशलं प्रतिवेद्य च / यथा च युद्धमभवत्पृथिवीक्षयकारकम् / सदस्यैः पूजितः सर्वैः सदस्यानभ्यपूजयत् // 16 तत्तेऽहं संप्रवक्ष्यामि पृच्छते भरतर्षभ // 5 ततस्तं सत्कृतं सर्वैः सदस्यैर्जनमेजयः / मृते पितरि ते वीरा वनादेत्य स्वमन्दिरम् / इदं पश्चाहिजश्रेष्ठं पर्यपृच्छत्कृताञ्जलिः // 17 नचिरादिव विद्वांसो वेदे धनुषि चाभवन् // 6 कुरूणां पाण्डवानां च भवान्प्रत्यक्षदर्शिवान् / तांस्तथा रूपवीयौजःसंपन्नान्पौरसंमतान् / तेषां चरितमिच्छामि कथ्यमानं त्वया द्विज // 18 नामृष्यन्कुरवो दृष्ट्वा पाण्डवाश्रीयशोभृतः // 7 कथं समभवद्भेदस्तेषामक्लिष्टकर्मणाम् / ततो दुर्योधनः क्रूरः कर्णश्च सहसौबलः / तच्च युद्धं कथं वृत्तं भूतान्तकरणं महत् // 19 तेषां निग्रहनिर्वासान्विविधांस्ते समाचरन् // 8 पितामहानां सर्वेषां देवेनाविष्टचेतसाम् / ददावथ विषं पापो भीमाय धृतराष्ट्रजः / कार्येनैतत्समाचक्ष्व भगवन्कुशलो ह्यसि // 20 / जरयामास तद्वीरः सहान्नेन वृकोदरः॥ 9 -76