________________ 1. 110. 39 ] महाभारते [1. 111. 20 श्रुत्वा भरतसिंहस्य विविधाः करुणा गिरः / आक्रीडभूतान्देवानां गन्धर्वाप्सरसां तथा // 6 भीममार्तस्वरं कृत्वा हाहेति परिचुक्रुशुः // 39 उद्यानानि कुबेरस्य समानि विषमाणि च / उष्णमश्रु विमुञ्चन्तस्तं विहाय महीपतिम् / महानदीनितम्बांश्च दुर्गाश्च गिरिगह्वरान् // 7 ययुर्नागपुरं तूर्णं सर्वमादाय तद्वचः // 40 सन्ति नित्यहिमा देशा निर्वृक्षमृगपक्षिणः। श्रुत्वा च तेभ्यस्तत्सर्वं यथावृत्तं महावने। सन्ति केचिन्महावर्षा दुर्गाः केचिदुरासदाः॥ 8 धृतराष्ट्रो नरश्रेष्ठः पाण्डुमेवान्वशोचत // 41 अतिक्रामेन्न पक्षी यान्कुत एवेतरे मृगाः / राजपुत्रस्तु कौरव्यः पाण्डुर्मूलफलाशनः / वायुरेकोऽतिगाद्यत्र सिद्धाश्च परमर्षयः // 9 जगाम सह भार्याभ्यां ततो नागसभं गिरिम्॥४२ गच्छन्त्या शैलराजेऽस्मिन्राजपुत्र्यौ कथं त्विमे / स चैत्ररथमासाद्य वारिषेणमतीत्य च। न सीदेतामदुःखार्हे मा गमो भरतर्षभ / / 10 हिमवन्तमतिक्रम्य प्रययौ गन्धमादनम् // 43 पाण्डुरुवाच / रक्ष्यमाणो महाभूतैः सिद्धैश्च परमर्षिभिः / अप्रजस्य महाभागा न द्वारं परिचक्षते / उवास स तदा राजा समेषु विषमेषु च // 44 स्वर्गे तेनाभितप्तोऽहमप्रजस्तद्रवीमि वः // 11 इन्द्रद्युम्नसरः प्राप्य हंसकूटमतीत्य च। ऋणैश्चतुर्भिः संयुक्ता जायन्ते मनुजा भुवि। शतशृङ्गे महाराज तापसः समपद्यत // 45 पितृदेवर्षिमनुजदेयैः शतसहस्रशः / / 12 इति श्रीमहाभारते आदिपर्वणि एतानि तु यथाकालं यो न बुध्यति मानवः। . दशाधिकशततमोऽध्यायः // 110 // न तस्य लोकाः सन्तीति धर्मविद्भिः प्रतिष्ठितम् // 13 यज्ञैश्च देवान्प्रीणाति स्वाध्यायतपसा मुनीन् / वैशंपायन उवाच। पुत्रैः श्राद्धैः पितॄश्चापि आनृशंस्येन मानवान् // 11 तत्रापि तपसि श्रेष्ठे वर्तमानः स वीर्यवान् / ऋषिदेवमनुष्याणां परिमुक्तोऽस्मि धर्मतः। सिद्धचारणसंघानां बभूव प्रियदर्शनः // 1 पित्र्याणादनिर्मुक्तस्तेन तप्ये तपोधनाः // 15 . शुश्रूषुरनहंवादी संयतात्मा जितेन्द्रियः / देहनाशे ध्रुवो नाशः पितृणामेष निश्चयः / स्वर्ग गन्तुं पराक्रान्तः स्वेन वीर्येण भारत // 2 इह तस्मात्प्रजाहेतोः प्रजायन्ते नरोत्तमाः // 16 केषांचिदभवद्धाता केषांचिदभवत्सखा / यथैवाहं पितुः क्षेत्रे सृष्टस्तेन महात्मना / ऋषयस्त्वपरे चैनं पुत्रवत्पर्यपालयन् // 3 तथैवास्मिन्मम क्षेत्रे कथं वै संभवेत्प्रजा // 17 स तु कालेन महता प्राप्य निष्कल्मषं तपः / तापसा ऊचुः / ब्रह्मर्षिसदृशः पाण्डुर्बभूव भरतर्षभ // 4 अस्ति वै तव धर्मात्मन्विद्म देवोपमं शुभम् / स्वर्गपारं तितीर्षन्स शतशृङ्गादुदङ्मुखः। अपत्यमनघं राजन्वयं दिव्येन चक्षुषा // 18 प्रतस्थे सह पत्नीभ्यामब्रुवंस्तत्र तापसाः। दैवदिष्टं नरव्याघ्र कर्मणेहोपपादय / उपर्युपरि गच्छन्तः शैलराजमुदङ्मुखाः // 5 अक्लिष्टं फलमव्यग्रो विन्दते बुद्धिमान्नरः // 19 दृष्टवन्तो गिरेरस्य दुर्गान्देशान्बहून्वयम् / तस्मिन्दृष्टे फले तात प्रयत्नं कर्तुमर्हसि / - 162 -