Page Text
________________ 588 तत्त्वचिन्तामणिटिप्पनिका सुखबोधिका ___ अथ साध्याभावव्याप्यबुद्धेरनन्यथासिद्धत्वं बलं तदा तत: साधनवति पक्षे साध्याभावानुमितावनैकान्तिकत्वमेव / पक्षे साध्याभावग्रहवदिति यदुक्तं तदप्यसिद्धं तस्य दोषत्वानभ्युपगमात्, अन्यथा हेत्वाभासान्तरतापत्तिः। अथ हेतुतः साध्यसिद्धिसम्भावनायां व्यभिचारासिद्धेः बाधेन हेतोरसाधकत्वे सिद्ध व्यभिचारसिद्धिरिति उपजीव्यत्वात् बाधः पृथक्, अन्यथा हेतोरसाधकत्वे सिद्धे साध्यसिद्धिसम्भावनाविरहात् व्यभिचारबुद्धिः तस्यां च सत्यां हेतोरसाधकत्वधीरित्यन्योन्याश्रय इति चेत् / न / साध्यसिद्धयुन्मुखहेतुज्ञानस्य प्रमितसाध्याभावसहचरितहेतुविषयत्वेन व्यभिचारज्ञानतयाऽदूषकत्वात्। अथेति / अनन्यथासिद्धत्वमिति / साध्याभावव्याप्यबुद्धेरनन्यथासिद्धत्वमप्रामाण्यशङ्काशून्यत्वं तदेव बलम् / इदं दूषयति - तदा इति / साध्याभावव्याप्यबुद्धेस्तदाऽनन्यथासिद्धत्वं चेत् बलं तेन च बलेन हेतुमति पक्षे चेत् साध्याभावानुमितिः कृता तदा साध्याभाववति हेतुसत्त्वात् व्यभिचार एव जातो न तु बाधः / प्रकारान्तरेण [300 A] बाधासङ्करमाशङ्कते - अथेति / तथा च हेतुतः साध्यसिद्धिसम्भावनायां यदा तदा व्यभिचारबुद्धिरेव साध्य(ध्या)भावसामानाधिकरण्यं(ण्य)लक्षणा नेति / तथा च बाधेनायं हेतुरसाधकः बाधितत्वात् इत्यनेनासाधकत्वे सिद्धे साध्यसिद्धिसम्भावनाविरहात् व्यभिचारबुद्धिः / तथा च व्यभिचारो(रे) उपजीव्यत्वात् बाधः पृथक् / यदि व्यभिचारे बाधो नोपजीव्यस्तदा बाधकमाह - अन्यथेति / यदि हेतौ (तो)रसाधकत्वसिद्धिस्तदा हेतुतः साध्यसिद्धिसम्भावनाविरहः, साध्यसिद्धिसम्भावनाविरहे च व्यभिचारबुद्धिः, व्यभिचारबुद्धौ चासाधकत्वबुद्धिः इति अन्योन्याश्रयः। तथा च साध्यसिद्धिसम्भावनाविरहो यः स व्यभिचारप्रयुक्ता(क्तो)ऽसाधकत्वात् न वक्तव्यः अन्योन्याश्रयभयात् किन्तु बाधतत्त्वप्रयुक्त(क्तः), ततो बाधस्य व्यभिचारे उपजीव्यत्वात् पृथक्त्वम् / इदं दूषयति - साध्यसिद्धीति / तथा च व्यभिचारे नोपजीव्यो बाधः यथा साध्यसिद्धिसन्मुखं हेतुज्ञानम् तदेव हेतुज्ञानं प्रमितसाध्याभावसहचरितहेतुविषयकं सत् व्यभिचारविज्ञानतया दूषकम् / परमादौ बाधः, तदनन्तरं हेतोरसाधकत्वज्ञानम्, तदनन्तरं साध्यसिद्धिसम्भावनाविरहः, ततो व्यभिचारबुद्धिः इति पूर्वोक्ता प्रणालीकल्पना व्यर्था एवेत्यर्थः / तथापि व्यभिचारे साध्याभावप्रमा तन्त्रं तां विना तदभावादिति सैव दोष इति चेत् / सत्यम्, किन्तु साध्याभावप्रमा व्यभिचारज्ञानत्वेन दूषिका क्लृप्तत्वात् न तु स्वतन्त्रा।
| SR No. | 004316 |
| Book Title | Tattva Chintamani |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Nagin G Shah |
| Publisher | B L Institute of Indology |
| Publication Year | 2005 |
| Total Pages | 620 |
| Language | Sanskrit, Hindi |
| Classification | Book_Devnagari |
| File Size | 14 MB |