________________
उदगं जह मच्छाणं गमणाणग्गहकरं हवदि लोए।
तह जीवपोग्गलाणं धम्मं दव्वं वियाणेहि।-पंचास्ति., गा. 90, 92 86. ठाणजुदाण अधम्मो, पुग्गलजीवाण ठाणसहयारी।
छाया जह पहियाणं गच्छंता णेव सो धरइ ।।-द्र. सं., गा. 18 87. जह हवदि धम्मदव्वं तह तं जाणेह दव्वमधम्मक्खं।
ठिदिकिरियाजुत्ताणं कारणभूदं तु पुढवीव।।-पंचास्ति., गा. 93 88. प्राच्यादिव्यवहारहेतुर्दिक् । सा चैका, नित्या, विभ्वी च।-त. सं., पृ. 17 89. सव्वेसिं जीवाणं सेसाणं तह या पुग्गलाणं च।
जं देदि विवरमखिलं तं लोगे हवदि आगासं।।-पंचास्ति., गा. 90 90. आकाशान्तेऽत्र द्रव्याणि स्वयमाकशतेऽथ वा।
द्रव्याणामवकाशं वा करोत्याकाशमस्त्यतः।।-त. सार, 3/37 91. आ समन्तात लोके अलोके च काशते तिष्ठति आकाशः।-त., वत्ति. 5/9 92. आकाशस्यावगाहः।-त. सू., 5/18 93. अवगाहिनां धर्माधर्मपुद्गलजीवानामवगाह आकाशस्योपकारः।-त. भाष्य, 5/18 94. जीवानां पुद्गलानां च कालस्याधर्मधर्मयोः।
अवगाहनहेतुत्वं तदिदं प्रतिपद्यते।।-त. सार, 3/38 95. जेण्हं लोगागासं, अल्लोगागासमिदिदुविहं।-द्र. सं. गा. 19 96. धम्माधम्मा कालो, पुग्गलजीवा य संति जावदिये।-द्र.सं.,, गा. 20 97. लोक्यन्ते विलोक्यन्ते धर्मादयाः पदार्थाः यस्मिन्निति लोकः, लोकस्य
सम्बन्धो आकाशो लोकाकाशो। लोक: लुक धातोः अधिकरणं घञ्।-त. वृत्ति, 5/12 98. जीवा पोग्गलकाया धम्माधम्मा य लोग दोणण्णा। __तत्तो अणण्णमण्णं आयासं अंतवदिरित्तं ॥-पंचास्ति., गा. 98 99. आगासं अवगासं गमणट्ठिदि कारणेहिं देदि जदि।
उड्ढे गदिप्पधाणा सिद्धा चिट्ठन्ति किध तत्थ॥-वही, 99 100. जम्हा उपरिट्ठाणं सिद्धाणं जिणवरेहिं पण्णत्तं।
तम्हा गमणट्ठाणं आयासे जाण णत्थि त्ति।।-वही, गा. 100 101. जदि हवदि गमणहेतुं आगासं ठाण कारणं तेसिं।
पसजदि अलोगहाणी लोगस्स य अंतपरिवुड्ढी।।-वही, गा. 101 - 102. तम्हा धम्माधम्मा गमणट्ठिदि कारणाणि णागासं।
इदि जिणवरेहिं भणिदं लोगसहावं सुणंताणं।।-वही, गा. 102 * 102A. शब्दगुणकमाकाशम्।-त. सं., पृ. 15 . 103. तच्चैक, विभुः, नित्यं च। वही, पृ. 15 - 104. सां. का.,-का. 22 104A. प्राच्यादिव्यवहारहेतुर्दिक्।-त. सं., पृ. 17 105. जीवादीदव्वाणं परिवट्टणकारणं हवे कालो। नि. सा., गा. 33 106. कलयति वर्तयति द्रव्याणि इति कालः। कल्यते ज्ञायते निश्चीयते संख्यायते समयादिभिः
पर्यायैः मुख्यः कालो निर्णीयते यः सः कालः।-त. वृ. 5/39
नयवाद की पृष्ठभूमि :: 77
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org