________________
३०८ • श्रीनेमिनाथस्तोत्रसङ्ग्रहः सत्ये, तं कुवन्ति सुकृतार्थ-कृतकृत्यं इति नूनं-इतीव ऋषभदत्तं द्विजं देवानन्दां ब्राह्मणी च शिवं मोक्षत्वं अनय इति गाथार्थः ॥४०॥
सेणियनिव-सिद्धाइयदेवी-मायंगजक्खकयसेव !। नवतत्तसत्तभंगिं पयडसि देसूणतीससमा ॥४१॥ ..
हे श्रेणिकनृप-सिद्धायकादेवी-मातङ्गयक्षकृतसेव ! तत्र श्रेणिकोमगधाधिपः, मातङ्गयक्ष-सिद्धायिकादेव्योः स्वरूपं यथा
'मातङ्गनामा यक्षोऽभूद्, गजयानो सितद्युतिः। बीजपूरं करे वामे, नकुलं दक्षिणे दधन् ॥१॥ देवी सिद्धायका चाऽऽसीदासीना गजवाहने। हरिच्छविः पुस्तकाढ्याऽभयदौ दक्षिणौ करौ ॥२॥ .: वामौ तु दधती बीजपूर-वल्लकिसंयुतौ। प्रभोरभूतां ते नित्यासन्ने शासनदेवते ॥३॥' इति।।
नवानां तत्वानां सप्तभङ्गं यथा - 'सत्जीवः १ असत्जीवः २ सदसत्जीवः ३ अवक्तव्यो जीवः ४ सदवक्तव्यो जीव: ५ असदवक्तव्यो जीवः ६ सदसदवक्तव्यो जीवः ७' इति सर्वत्र स्यात् पदलाञ्छितत्वेन सुष्ठता भवेत् ततश्च एकत्रापि वस्तुनि स्पष्टैव युगपत् सभङ्गावतारे एवं अजदीवादिष्वपि स अथवा नवतत्वानि प्रकृतिधर्मं सप्तभङ्गी चेति
व्याख्या - सत्त्वं स्वरूपेण विद्यमानत्वं १ असत्त्वं पररूपेणाविद्यमानत्वं २ सदसत्त्वं स्वरूप-पररूपाभ्यां ३ सर्वं सर्वदैव स्वभावत एव सदसत् तथापि क्वचित् कदाचित् किञ्चिदुद्भूतं प्रमात्रा विवक्ष्यते तत एवं त्रयो विकल्पाः स्युः । तथा तदेव सत्त्वमसत्त्वं च यदा युगपदेकेन शब्देन वक्तुमिष्यते तदा तद्वाचकः शब्दकोऽपि न विद्यते इति अवक्तव्यं, यदा त्वेको भागः सन्नपरश्चावक्तव्यो युगपद् विवक्ष्यते तदा सदवक्तव्यं, यदा त्वेको भागोऽसन्नपरश्चाऽवक्तव्यस्तदाऽसदवक्तव्यत्वं, यदा त्वेको भागोऽसन्नपश्चावक्तव्यस्तदाऽसदवक्तव्यत्वं ५, यदा त्वेको भागः सन्नपरश्चासन्नपरश्चावक्तव्यत्वं ६ यदा त्वेको भागः सन्नपरश्चा-सन्नपश्चावक्तव्यस्तदा सदसदवक्तव्यत्वमिति ७ न चैतेभ्योऽन्यो विकल्पः सम्भवति । सतोऽपि वाऽत्रैवान्तर्भावः । तथा चोक्तं
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org