________________
आगम
“उत्तराध्ययनानि”- मूलसूत्र-४ (मूलं+नियुक्ति:+वृत्ति:) अध्ययनं [३], मूलं [--] / गाथा ||१९|| नियुक्ति: [१७८...]
(४३)
प्रत
सूत्रांक
||१९||
उत्तराध्य.
भोच्चा माणुस्सए भोए, अप्पडिरूवे अहाउयं । पुत्विं विसुद्धसद्धम्मे, केवलं बोहि बुज्झिया ॥१९॥(सूत्रम्) चतुरङ्गीया
| व्याख्या-भुक्त्वा' आसेव्य 'मानुष्यकान्' मनुष्यसम्बन्धिनः भुज्यन्त इति भोगाः-मनोज्ञशब्दादयस्तान् ,ध्ययनम् बृहद्वृत्तिः है अविद्यमानं प्रतिरूपमतिप्रकर्षवत्त्वेनानन्यतुल्यमेषामित्यप्रतिरूपाः तान् , 'यथायुः' आयुषोऽनतिक्रमेण पूर्व-पूर्वज॥१८८॥ मविशुद्धो निदानादिरहितत्वेन 'सद्धर्मः(मा) शोभनो धर्मोऽस्खेति विशुद्धसद्धर्मा, केवलत्वाच 'धर्मादनिच् केवला'
दिति (पा०५-४-१२४ ) इत्यनिच् भवति, 'केवलाम् ' अकलकां 'बोधि' जिनप्रणीतधर्माप्रासिलक्षणां 'बुद्धा अनुभूय प्राप्येतियावत् ॥ १९ ॥ ततोऽपि किमित्याहचउरंगं दुल्लभं मच्चा, संजमं पडिवजिया। तवसाधुतकम्मंसे, सिद्धे भवति सासए ॥२०॥ तिबेमि (सूत्रम्)
व्याख्या-चतुर्णामझानां समाहारश्चतुरङ्गी तामभिहितस्वरूपां दुर्लभा दुष्प्रापां 'मत्वा' ज्ञात्वा 'संयम सर्वसावधयोगविरतिरूपं 'प्रतिपद्य' आसेच्य, 'तपसा' बाह्येनान्तरेण च धुतम्-अपनीतं, कम्मंसित्ति-काम्मेनहैन्थिकपरिभाषया सत्कर्मानेनेति धुतकौशः, तदपनयनाच बन्धादीनामप्यर्थतोऽपनयनमुक्तमेव, यद्वा धुताः कर्मणोऽशा-भागा येन स तथाविधः, किमित्याह-सिद्धो भवति, स च किमाजीविकमतपरिकल्पितसिद्धवत् ॥१८॥ पुनरिहैति उत नेत्यत आह-शाश्वतः शश्वद्भवनात् , शश्वद्भवनं च पुनर्भवनिवन्धनकर्मवीजात्यन्तिकोच्छेदात्, तथा चाह-"दग्धे बीजे यथाऽत्यन्तं, प्रादुर्भवति नारः। कर्मबीजे तथा दग्धे, न रोहति भवाकरः ॥ १॥"
दीप अनुक्रम [११४]
मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित...........आगमसूत्र - [४३], मूलसूत्र - [४] "उत्तराध्ययनानि" मूलं एवं शान्तिसूरि-विरचिता वृत्ति:
~377~
