________________
आगम
(४२)
“दशवैकालिक”- मूलसूत्र-३ (मूलं+नियुक्ति:+|भाष्य|+वृत्ति:) अध्ययनं [४], उद्देशक [-], मूलं [३] / गाथा ||१५...|| नियुक्ति: [२३२...], भाष्यं [६०...] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित......आगमसूत्र-[४२], मूल सूत्र-[३] “दशवैकालिक” मूलं एवं हरिभद्रसूरि-विरचिता वृत्ति:
सूत्रांक
SEARS
दीप अनुक्रम
दशवैका०हि असोहिए सीसे ण वयारोवणं किलह सोहिए किज्जइ, असोहिए य करणे गुरुणो दोसा, सोहियापालणे षड्जीवहारि-वृत्तिासिस्सस्स दोसो त्ति कयं पसंगेण । यदुक्तम्-'सर्व भदन्त ! प्राणातिपातं प्रत्याख्यामीति तदेतद्विशेषेण अ-||
निकाध्य भिधित्सुराह-से सुहुमं वेत्यादि, सेशन्दो मागधदेशीप्रसिद्धः अधशब्दार्थः, स चोपन्यासे, तद्यथा-'सूक्ष्म जीवस्वरूप वा बादरं वा असं वा स्थावरं वा' अत्र सूक्ष्मोऽल्पः परिगृह्यते न तु सूक्ष्मनामकर्मोदयात्सूक्ष्म, तस्य कायेन म व्यापादनासंभवात्, तदेतद्विशेषतोऽभिधिस्सुराह-'बादरोऽपि स्थूरः, स चैकैको द्विधा-त्रसः स्थावरच, सूक्ष्मनसः कुन्थ्वादिः स्थावरो वनस्पत्यादिः, बादरस्त्रसो गवादिः स्थावरः पृथिव्यादिः, एतान् , 'णेव सयं पाणे अइवाएजति प्राकृतशैल्या छान्दसत्वात्, 'तिङ तिङो भवन्तीति न्यायात् नैव स्वयं प्राणिनः अतिपातयामि, नैवान्यैः प्राणिनोऽतिपातयामि, प्राणिनोऽतिपातयतोऽप्यन्यान्न समनुजानामि, यावजीवमित्यादि पूर्ववत् । इह च 'सूक्ष्म या बादरं वेत्यादिनोपलक्षित 'एकग्रहणे तज्जातीयग्रहण'मिति चतुर्विधःप्राणातिपातो द्रष्टव्यः, तद्यथा-व्यतः क्षेत्रतः कालतो भावतश्चेति, तत्र द्रव्यतः षट्सु जीवनिकायेषु सूक्ष्मादिभेदभिन्नेषु,। क्षेत्रतो लोके तिर्यग्लोकादिभेदभिन्ने, कालतोऽतीतादौ रात्र्यादी वा, भावतो रागेण वा द्वेषेण वा, मांसादिरागशत्रुद्वेषाभ्यां तदुपपत्तेरिति । चतुर्भङ्गिका चात्र-दवओ णामेगे पाणाहवाए ण भावओ इत्यादिरूपा यथा द्रुमपुष्पिकायां तथा द्रष्टव्येति । व्रतप्रतिपतिं निगमयन्नाह-प्रथमे भदन्त ! महाव्रते 'उपस्थितोऽस्मि'उप-सा
१व्यतो नामकः प्राणाशिपातो न भावतः.
[३४]
AXY
JEconomic
~ 293~