________________
आगम
(१६)
प्रत
सूत्रांक
[ ५६ ]
दीप
अनुक्रम
[७७]
“सूर्यप्रज्ञप्ति” - उपांगसूत्र- ५ ( मूलं + वृत्तिः)
प्राभृत [१०],
मूलं [ ५६ ]
प्राभृतप्राभृत [२०], मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित. आगमसूत्र [ १६ ], उपांग सूत्र [५] "सूर्यप्रज्ञप्ति" मूलं एवं मलयगिरि प्रणीत वृत्तिः
पुष्यः ६२, एतदुपसंहारमाह — एतानि नक्षत्राणि युगस्य पूर्वार्द्ध यानि द्वाषष्टिसङ्ख्यानि पर्वाणि तेषु क्रमेण वेदितव्यानि एवं प्रागुक्तकरणवशादुत्तरार्द्धेऽपि द्वाषष्टिसत्येषु पर्वस्ववगन्तव्यानि । सम्प्रति कस्मिन् सूर्यमण्डले किं पर्व समाप्तिं यातीति: चिन्तायां यत्पूर्वाचार्यैरुपदर्शितं करणं तदभिधीयते - “सूरस्सवि नायबो सगेण अयणेण मंडलविभागो । अयणमि | जे दिवसा रूवहिए मंडले हवइ ॥ १ ॥” अस्या व्याख्या -- सूर्यस्यापि पर्वविषयो मण्डलविभागो ज्ञातव्यः स्वकीयेनाथनेन, किमुक्तं भवति १-सूर्यस्य स्वकीयमयनमपेक्ष्य तस्मिन् तस्मिन् मण्डले तस्य तस्य पर्वणः परिसमाप्तिरवधारणीयेति, तत्र अयने शोधिते सति ये दिवसा उद्धरिता वर्त्तन्ते तत्सङ्ख्ये रूपाधिके मण्डले तदीप्सितं पर्व परिसमाप्तं भवतीति वेदितव्यं, एषा करणगाथाऽक्षरघटना, भावार्थस्त्वयम्-इह यत्पर्व कस्मिन् मण्डले समाप्तमिति ज्ञातुमिष्यते तत्सङ्ख्या धियते, धृत्वा च पञ्चदशभिर्गुण्यते, गुणयित्वा च रूपाधिका क्रियते, ततः सम्भवन्तोऽवमरात्राः पात्यन्ते ततो यदि व्यशीत्यधिकेन शतेन भागः पतति तर्हि भागे हृते यलब्धं तान्ययनानि ज्ञातव्यानि, केवलं या पश्चाद्दिवस सङ्ख्याऽवतिष्ठते तदन्तिमे मण्डले विवक्षितं पर्व समाप्तमित्यवसेयं, उत्तरायणे वर्त्तमाने बाह्यं मण्डलमादिः कर्त्तव्यं दक्षिणायने च सर्वा|भ्यन्तरमिति । सम्प्रति भावना क्रियते- ततः कोऽपि पृच्छति - कस्मिन् मण्डले स्थितः सूर्यो युगे प्रथमं पर्व समापयतीति, | इह प्रथमं पर्व पृष्टमित्येकको प्रियते, स पञ्चदशभिर्गुण्यते, जाताः पञ्चदश, अत्रैकोऽप्यवमरात्रो न सम्भवतीति न किमपि पात्यते, ते च पश्ञ्चदश रूपाधिकाः क्रियन्ते, जाता षोडश, युगादौ च प्रथमं पर्व दक्षिणायने, तत आगतं सर्वाभ्यन्तरमण्डलमादिं कृत्वा पोडशे मण्डले प्रथमं पर्व परिसमाप्तमिति । तथाऽपरः पृच्छति-चतुर्थी पर्व कस्मिन् मण्डले परिसमाभो
Eucation Internation
For Park Use Only
~326~
