________________
आगम
“जीवाजीवाभिगम" - उपांगसूत्र-३ (मूलं+वृत्ति:) प्रतिपत्ति : [3], ---------------------- उद्देशक: (दविप-समुद्र)], ---------------------- मूलं [१७७] + गाथा: मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित...........आगमसूत्र - [१४], उपांग सूत्र - [३] "जीवाजीवाभिगम" मूलं एवं मलयगिरि-प्रणीत वृत्ति:
प्रत
सूत्रांक
[१७७]
गाथा: ||१-३२||
पञ्चविधा ज्योतिष्कास्तयथा-पन्द्राः सूर्या ग्रहगणा: चशब्दान्नक्षत्राणि तारकाश्च भवन्ति 'चारोपगाः' चारयुक्ताः, 'तेनेति प्राक
तत्वात्पञ्चम्यर्थे तृतीया ततो मनुष्यक्षेत्रात्परं यानि शेषाणि 'चन्द्रादित्यग्रहतारानक्षत्राणि' चन्द्रादित्यमहतारानक्षत्रविमानानि, प्रसूत्रे पुंस्त्वनिर्देशः प्राकृतत्वात् , तेषां नास्ति गति:-न स्वस्मात्स्थानाञ्चलनं नापि 'चारः' मण्डलगत्या परिभ्रमण किन्लवस्थिता
न्येव तानि ज्ञातव्यानि ।। सम्प्रति प्रतिद्वीपं प्रतिसमुद्रं चन्द्रादिसङ्कलनामाह- एगे जंयुद्दीवे दुगुणा लवणे च उग्गुणा होति । लावणगा काय तिगुणिया ससिसूरा धायइसंडे॥१॥ द्वौ चन्द्रौ उपलक्षणमेतत् द्वौ सूर्यों च 'इह' अस्मिन् जम्बूद्वीपे, चत्वारः 'सागरे' समुद्रे
'लवणतोये लवणजले, धातकीपण्डे द्वीपे द्वादश चन्द्राश्च द्वादश सूर्याश्च ॥ एतदेव भङ्गयन्तरेण प्रतिपादयति-शशिनी सूर्यो जम्बूद्वीपे द्वौ द्वौ, तावेव द्विगुणितो 'लवणे लवणसमुद्रे भवतः, चलारो लवणसमुद्रे शशिनश्चत्वारश्च सूर्या भवन्तीत्यर्थः, योाभ्यां गुआणने चतुर्भावात् , पाठान्तरम्-एवं जंबूहोवे दुगुणा लवणे च उग्गुणा होति "त्ति, 'एवम्' उक्तेन प्रकारेण एकैको चन्द्रसूर्यो ज|म्बूद्वीपे द्विगुणौ भवतः, किमुक्तं भवति ?-चौ चन्द्रमसौ द्वौ सूर्यो जम्बूद्वीप इति, 'लवणे लवणसमुद्रे तावेवैकको सूर्याचन्द्रमसौ चतुर्गुणौ भवतः, चत्वारश्चन्द्राश्चत्वारः सूर्या लवणसमुद्रे भवन्तीति भावः, 'लावणिकाः' लवणसमुद्रभवाः शशिसूर्यास्विगुणिता धातकीपण्डे भवन्ति, द्वादश चन्द्रा द्वादश सूर्या धातकीपण्डे द्वीपे भवन्तीत्यर्थः ॥ सम्प्रति शेषद्वीपसमुद्रगतचन्द्रादित्यसयापरिज्ञानाय करणमाह-धातकीपण्डः प्रभुतिः-आदियेषां ते धातकीपण्डप्रभृतयस्तेषु धातकीपण्डप्रभृतिषु द्वीपेषु समुद्रेषु च ये उद्दिष्टाश्चन्द्रा द्वाद-1 शादयः उपलक्षणमेतत् सूर्या वा ते 'विगुणिताः' त्रिगुणीकृताः सन्त: 'आइल्लचंदसहिय'त्ति उद्दिष्टचन्द्रयुक्ताहीपात्समुद्राद्वा प्राग जम्बूद्वीपमादि कृत्वा ये प्राक्तनाश्चन्द्रास्तैरादिनचन्द्रः, उपलक्षणमेतत् आदिमसूर्यैश्च सहिता यावन्तो भवन्ति एतावस्प्रमाणा अनन्तरे
दीप अनुक्रम [२५०-२८६]
X
~682~