________________
* सप्तभङ्गीनयप्रदीपः “મયU[ઉત્ત-જાના પરિવકૃત ધ્વ-માવેણા दव्वे वड्डइ भावो भावे दव्वं तु भयणिज्ज" ॥
- [વિશેષાવશ્ય મથા-૬૨૧] पुनश्च क्षेत्रादपि चानन्तगुणं द्रव्यम्, द्रव्यादपि चावधिविषयाः पर्यायाः सङ्येयगुणा असङ्ख्येयगुणा वा।
"खित्तपएसेहिंतो दव्वमणंतगुणियं पएसेहिं। दव्वेहिंतो भावो संखगुणोऽसंखगुणिओ वा" ॥
– [ વિશેષાવશ્ય થા-ધર૬] ...............+ગુણસૌમ્યા ............ બદલે ૨૦૦ પર્યાયોનું જ્ઞાન શરૂ થઈ જાય, તો પર્યાયો વધે. પણ તેટલા માત્રથી તે વસ્તુનાં જ્ઞાન ઉપરાંત બીજી વસ્તુનું પણ જ્ઞાન થવા લાગે એવું જરૂરી નથી. વસ્તુ એક જ રહે, માત્ર તેના વધુ પર્યાયોનું જ્ઞાન થવા લાગે.)
એટલે અવધિજ્ઞાનના વિષય તરીકે દ્રવ્ય વધે તો તેના પર્યાયો પણ વધે જ. પણ પર્યાય વધે, તો દ્રવ્ય વધે કે ન પણ વધે - એમાં ભજના/વિકલ્પ જાણવો. આ અંગે વિશેષાવશ્યકભાષ્યમાં કહ્યું છે કે -
भयणाएँ खेत्त-काला परिवईतेसु दव्व-भावेसु ।
दव्वे वड्डइ भावो, भावे दव्वं तु भयणिज्जं ॥६१९॥ અર્થ : દ્રવ્ય-ભાવની (= દ્રવ્ય-પર્યાયની) વૃદ્ધિ થવાથી ક્ષેત્ર અને કાળની વૃદ્ધિ થાય અથવા ન પણ થાય. અને દ્રવ્યની વૃદ્ધિમાં ભાવની વૃદ્ધિ થાય જ. પણ ભાવની વૃદ્ધિમાં દ્રવ્યની વૃદ્ધિ થાય કે ન પણ થાય. (શ્લોક - ૬૧૯)
બીજી વાત, અવધિના વિષય તરીકે જેટલા ક્ષેત્રપ્રદેશો હોય, તેના કરતાં પણ અનંતગુણ દ્રવ્ય, અવધિજ્ઞાનના વિષય તરીકે હોય છે. અને જેટલાં દ્રવ્ય હોય, તેના કરતાં પણ સંખ્યાતગુણ કે અસંખ્યાતગુણ જેટલા પર્યાયો અવધિજ્ઞાનના વિષય તરીકે હોય છે. આ વિશે જ વિશેષાવશ્યકભાષ્યમાં કહ્યું છે કે –
खित्तपएसेहिंतो दव्वमणंतगुणियं पएसेहिं ।
दव्वेहितो भावो संखगुणोऽसंखगुणिओ वा ॥६२५॥ અર્થ : પ્રદેશની અપેક્ષાએ ક્ષેત્રપ્રદેશોથી દ્રવ્યપ્રદેશો અનંતગુણા છે. તથા દ્રવ્યપ્રદેશોથી ભાવ-પર્યાય સંખ્યાતગુણ કે અસંખ્યાતગુણ છે. (શ્લોક - ૬૨૫)
all
oો..
9IL સરસ ન્યા છે
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
