Page Text
________________
তত্ত্বার্থসূত্রম্
योगदर्शनभाष्ये तद्वार्त्तिके ज्यौतिषे गोलाध्यायेऽन्यत्र च बहुधा वर्णिता आसन् । सभाष्यस त्रेऽपि | "जम्बूदीप लवणादयः शुभनामानो द्वीपसमुद्राः" इत्येवं पाठो दृश्यते । तत्र “शुभनामान” इति विशेषण ं प्रदत्तम् । अत्र तु तत्स्थाने " असं ख्येय" इति पद ं सन्निविष्टम् । अनयोः स त्रयोरभिप्राय-भेदो नोपलभ्यते । जम्बू द्वीपादयोद्वीपखेन कथिताः । लवणादयश्च समुद्राः । शुभनामान इति । शुभान्येव नामानि यषामिति ते शुभनामानोभवन्ति । अन्येतु लवणेक्षुसुरासर्पिदं धिदुग्धजलान्तकान् समुद्रान् सप्त प्रोचुः । एवं “द्वयोर्द्वयोरन्तरमेकमेकं समुद्रयोद्वपमुदाहरन्ति " इति भास्कराचार्य्याः । अनयत् सूत्रभाष्ये वर्णितमस्ति ॥ ३ ॥
২২
সব্যাখ্যামুবাদ । জম্বুদ্বীপ এবং লবণ সমুদ্র আদি করিয়া দ্বীপ ও সমুদ্র অসংখ্যেয়। অর্থাৎ উক্ত দ্বীপ ও সমুদ্রের অন্তর্গত ক্ষুদ্র ক্ষুদ্র বহু দ্বীপ এবং উপসমুদ্র উপদ্বীপ উপসাগর রূপে বর্তমান । এই বিষয়ে পুরাণ ও জ্যোতিষ শাস্ত্রে নানা বিষয় বর্ণিত আছে। তৃতীয় অধ্যায়ের সভাষ্য সপ্তম সূত্রে “জস্বদীপ লবণাদয়ঃ শুভনামানোদ্বীপসমুদ্র!ঃ” এইরূপ পাঠভেদ আছে । দ্বীপ এবং সমুদ্রের “শুভনামানঃ” এই বিশেষণ তাহাতে আছে; এই সূত্রে ‘অসংখ্যেয়াঃ” এইরূপ বিশেষ বিশেষণ প্রদত্ত হইয়াছে। ভাস্করাচার্যের মতে ( গোলাধ্যায়ে ) দুই দুই সমুদ্রের মধ্যে এক একটা দ্বীপ কীর্তিত আছে । অপর বিষয় সমূহ ভাষ্যে উক্ত হইয়াছে। ‘পঞ্চাস্তিকায়সমুদায়ই লোক' এই প্রসঙ্গে দ্বীপ ও সমুদ্রাদির কথা জৈনাগমে বর্ণিত আছে ৷ ৩ |
तन्मध्ये लक्षयोजनप्रमः सचूलिको मेरुः ॥ ४ ॥
टीका । तन्मध्य इति । तेषां द्वीपसमुद्राणां मध्ये तन्मध्ये इत्यर्थः । लवणोदादयः लवणाम्बुधि प्रभृतयः । तेचा संख्येया द्वीपा अव्धयश्च भवन्ति । मध्यभागेतु लक्षयोजनप्रमाणमितः चूलिकया ( * ) सहितोमेरुरद्रिबर्त्तत इति । सभाष्य सूत्रेण सार्द्ध मस्य पाठभिन्नखमस्ति । " तन्मध्ये मेरुनाभिर्वृत्तोयोजनशतसहस्रविष्कम्भो जम्बूद्वीपः " इति । एतस्य भाष्येऽन्यत् सव व्याख्यातम् । सूत्रकृता " तन्मध्ये मेरुनाभिट तो "प्येव पाठमाश्रित्य मेरुगिरिर्नाभिरूपमित्येवं
“কর্ণমূলতচুলি!” ইত্যমর: ॥১॥ “চুলিক| নাটক্যাঙ্গে কর্ণমুলে চ হढि़িনাম্” ইতি মেদিনীকর: ॥ ২॥ অज চূড়া অপি চুলিকা সম্ভবতি ডলয়োরেকত্বাৎ । তৃতীয়াধ্যায়ে নবমসূত্রভাষ্যে এবমুক্তম্ যথা— “বৈদুর্য বহুলাচাচুলিকা চত্বারিংশদযোজনান্যুচ্ছ ারেণ মূলে দ্বাদশ বিষস্তেন” ইতি ।
*
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004069 |
| Book Title | Tattvartha Sutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ishvarchandra Shastri |
| Publisher | Ishvarchandra Shastri |
| Publication Year | |
| Total Pages | 94 |
| Language | Bengali |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 8 MB |