Page Text
________________
দ্বিতীয়ােহধ্যায়ঃ
शेषाः स्थावराः (*) ॥५॥ टीका। शेषा इति । अत्र शेषा एकेन्द्रिय जीवाः स्थावरसंशका भवन्ति । सभाष्यसूत्रे अय मेव पाठः। “पृथिव्यव्वनस्पतयः स्थावराः” इति । संक्षेपतः पुनद्विविधा जीवाः समनस्का अमनस्काश्चेति। तेच त्रसाभिधाः स्थावरनामानश्च । पृथिवीवारिवनस्पतिकायिकाजीवाः स्थावरत्वेन कीर्शिता इति सारः। अन्यदस्ति भाष्ये। तदनयोः सूत्रयोरर्थभेदोनास्ति। मतान्तरे पृथिव्यादयः स्थावरा जीवाः पञ्चविधाःसुपरिति। अन्येषां मते त्रिविधाः॥ ५॥
| সব্যাখ্যানুবাদ। শেষ একেন্দ্রিয় জীবের সংজ্ঞা স্থাবর বলিয়া শাস্ত্রে কীর্তিত। স্য উমাম্বাতির (দিগম্বরীয় ) সূত্র এইরূপ “পৃথিব্যপতেজোবায়ু বনস্পতয় স্থাবরা”। পৃথিবী, জল, তেজ, বায়ু, বৃক্ষ প্রভৃতি স্থাবর সংজ্ঞক। অন্যমতে পৃথিবী, জল, বনস্পতি, এই তিন স্থাবর জীব। টাকা ও ভাষ্যে বিশেষ বর্ণিত আছে। সভায্য সূত্র ও এই সূত্রের আশয়গত কোন পার্থক্য নাই। সভাষ্য সূত্রের দ্বিতীয়াধ্যায়ে এয়ােদশ সংক। সেখানে পাঠ ভেদ যথা “পৃথিব্য ধ্বনস্পতয়ঃ निहा" रेडि ॥
द्रव्यभावभेदादिन्द्रिय द्विप्रकारम् ॥६॥ टीका। द्रव्येति। अस्मिन् द्रव्यभावभेदेन इन्द्रिय द्विविध भवति । द्रव्येन्द्रियाणि, भावेन्द्रिया णिच। पुनद्रव्येन्द्रिय द्विविधम् । निवृत्तीन्द्रिय उपकरणेन्द्रियश्चेति । भावेन्द्रियश्च द्विविधम् । लब्धिरुपयोगश्च । सभाष्यसूत्रयोईयोरुमास्वातिसूरिवयेस्य विस्ताररूपेणार्थकथनमस्ति । अत्रतु सक्षेपेण कथनम् । तदीय सत्राणि षोडशसप्तदशाष्टादशसज्ञितानि। “द्विविधानि”। नित्युपकरणे द्रव्येन्द्रियम्"। " लब्ध्युपयोगी भावेन्द्रियम् ।” भाष्ये एतेषामर्थाः स्पष्टाः सन्ति। अस्मिस्तु सक्षिप्तोक्तिः॥६॥
সব্যাখ্যানুবাদ। দ্রব্য এবং ভাবভেদে ইন্দ্রিয় দুই প্রকার। সভায্যসূত্রে উমাস্বাতি আচার্য তিনটি সূত্ৰদ্বারা ও ভাষ্য ব্যাখ্যা দ্বারা সুস্পষ্টরূপে ইন্দ্রিয় বিষয়ে বলিয়াছেন। এই তত্ত্বার্থসূত্রে তাহা সংক্ষেপে কথিত হইয়াছে। “ইন্দ্রিয় দুই প্রকার” দ্রব্যেন্দ্রিয় ও ভাবেন্দ্ৰিয়। দ্রব্যেন্দ্রিয় দুই প্রকার নিবৃত্তি করণেন্দ্রিয় এবং উপকরণেন্দ্রিয়। ভাবেন্দ্ৰিয় দ্বিবিধ-লব্ধি ও উপযােগ।
* পৃথিব্যব বনস্পতয়ঃ স্থাবঃ”। ১১৪। “তেজোদ্বানু দ্বীন্দ্রিয়াদয়সঃ ইতি সূত্রদ্বয়ং দিগম্বরীয়াণাং মতে এস স্থবিরয়ােঃ পৃথত্ব সূচকমস্তি।
Jain Education International
For Personal & Private Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 004069 |
| Book Title | Tattvartha Sutram |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Ishvarchandra Shastri |
| Publisher | Ishvarchandra Shastri |
| Publication Year | |
| Total Pages | 94 |
| Language | Bengali |
| Classification | Book_Other |
| File Size | 8 MB |