Haim Prakash Maha Vyakaranam Uttararddham

SR No.: 004041
Original Sutra Author: N/A
Author: Kshamavijay
Publisher: Hiralal Somchand Kot Mumbai
Publication Year: 1952
Total Pages: 636
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 18 MB

Page 453

८२६ महामहोपाध्यायश्रीविनयविजयगणिविरचिते खोपज्ञहैमलघु१७७ । 'सुम्भ नभि हिंसायाम्' अषपाठात् सुसुम्भयिषति । असुसुम्भत् १७८ । 'नभि' द्युतादिरयम् । ततः परस्मैपदेऽडि प्रानभत् । आत्मनेपदे प्रानभिष्ट । णोपदेशस्य तु प्राणभिष्टेति १७९ । 'धुंभ भाषणे च' चात् हिंसायाम् । षोपदेशात् असुषुम्भत् । णौ सनि सुषुभयिषति । केवलात्तु
षत्वापन्ने सनि 'णिस्तोरेव०' (२।३।३७) इति नियमात् षत्वाभावे सुसुम्भिषति । कुपूर्वादचि ५कुसुम्भः १८० । 'ष्टभुङ् स्तम्भे' । टपरषादिरयमस्य षः सो नेष्यते परैः । उदित्त्वान्ने ष्टम्भते । किति नलुगभावे ष्टम्भ्यते । टिष्टम्भिषते । श्रीसूरिपठितस्तु तपरसादिरपि । षोपदेशार्थ 'ष्टभुङ्' पेठे स्तम्भते स्तम्भ्यते । षत्वापन्ने सनि 'णिस्तोरेव.' (२।३।३७) इति नियमात् षत्वाभावे तिस्तम्भिषते । णौ तु षत्वे तिष्टम्भयिषति इति १८१ । 'डभु डिमुण् सङ्घाते' । डम्भयति । किति नलुगभावे
डम्भ्यते १८२ । डिम्भयति । अचि डिम्भः १८३ । 'दभु दिभुण वश्चने' दम्भयति दम्भ्यते १०१८४ । दिम्भयति १८५ । 'छम गतौ' गतिरत्र प्रस्तावात् छमप्रकारे छद्मति । सिचि अच्छमीत्
णवि चच्छद्म १८६ । 'सामण सान्त्वने । डे उपान्त्यहवे असीसमत् चुराद्यदन्तस्य तु अससामत् १८७ । 'तुरक त्वरणे' । ह्वादिरयम् । तुतोर्ति । १८८ । 'पुरत् ऐश्वर्यदीप्त्योः' । षपाठात्सुषोर । अषोपदेशस्य तु सुसोर । सुरतीत्यादितूभयोरपि । १८९ । 'गुगुण अनृतभाषणे' ने, गुन्द्रयति ।
अचि गुन्द्रा मुस्ता १९० । 'स्खल चलने' । घटादिरयम् । स्खलयति । भिणम्परे णौ वा दीर्धे १५अस्खालि अस्खलि । स्खालं २ स्खलं २ । १९१ । एवं 'दल विशरणे' दलयति । अघटाद्योः स्खलद
लोस्तु णौ स्खालयति दालयति । अस्खालि अदालि । स्खालं २ । दालं २ । इत्येव स्यात् । स्खलति । दलति इत्यादि तूभयोरपि १९२ । 'स्थल स्थाने' अषपाठात् तिस्थालयिषति । षोपदेशस्य तु तिष्ठालयिषति । स्थलतीत्यादि तूभयथापि ।१९३ । 'बलि परिभाषणहिंसादानेषु' । ओष्ठ्यादिरयम् । बलते ।
दन्त्योष्ठ्यवत्वाभावे 'न शसददिवादि०' (४।१।३०) इत्येत्वनिषेधाभावादनादेशादेरित्यत्वे वेले २० बेलाते १९४ । 'षिलत् उञ्छे' । षपाठात्पत्वे सिषेल । अषोपदेशस्य तु सिसेल । सिलतीत्यादि
तूभयोरपि १९५ । 'पुलत् महत्त्वे' पुलति । भ्वादेस्तु पोलतीति स्यात् । १९६ । 'बल वलण् प्राणने' । आद्य ओष्ठ्यादिद्वितीयो दन्त्योष्ठ्यादिः । घटादी एतौ । तेन ह्रखे बलयति । वलयति । बिणम्परे णौ वा दीर्घे अबालि-अबलि । बालं २ । बलं २ । अवालि-अवलि । वालं २
वलं २ । १९८ । 'मुलण रोहणे' । मोलयति । णिचोऽनित्यत्वान्नाम्युपान्त्येति के मुलः १९९ । २५ 'पालण रक्षणे' । ण्यन्तादौणादिकः स्वरात्पर इस्ततो डीः पाली २०० । 'गलिण लावणे'।
गालयते । उद्गालयते । पालीवत् गाली २०१ । 'क्षीवृ निरसने' । क्षीवति । क्ते 'क्षीवोल्लाघ०' इति निपातनस्य क्षीवृद्ध एवेष्टत्वादस्य क्षीवितः २०२ । 'चीवी आदानसंवरणयोः' । णौ ढे उपान्त्यह्रखे अचीचिवत् । चीवृगस्तु ह्रस्वाभावे अचिचीवदिति स्यात् । चीवते इत्यादि तूभयोरपि २०३ । 'षान्त्वण सामप्रयोगे' । षपाठात्सस्य षत्वे सिषान्त्वयिषति । अषोपदेशस्य तु सिसान्त्वयि३० षति । सान्त्वयतीत्यादि तूभयोरपि २०४ । 'रश शब्दे' । औणादिकेऽने रशना । मौ रश्मिः २०५ । 'वाशृङ्च् शब्दे' । ऋदित्त्वादुपान्त्य हस्वाभावे अववाशत् । वाशिचस्तु उपान्त्यह्रखे अवीवशदिति । वाश्यते इत्यादि तूभयोरपि २०६ । 'लश लषण् शिल्पयोगे' । लाशयति लापयति वा दारु । भ्रमादिना तक्ष्णोतीत्यर्थः २०७ । 'दाशिण दाने' दाशयते । उ अदीदशत । 'दाग दाने' इत्यस्य तु
ऋदित्त्वादुपान्त्यह्रस्वाभावे अदादशतेत्यादि २०४ । 'खष हिंसायाम्' । खषति । चखाष २०९ । 'सुष ३५ शूष प्रसवें' । अषपाठात् षत्वाभावे सुसुष । षोपदेशस्य तु सुषुष । सूषतीत्यादि तु द्वयोरपि । शूषति
HTHHTHHHHHI