SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 245
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ २१४ श्रावकधर्मप्रदीप हुए, रखे हुए, छोड़े हुए, स्थापित किए हुए या भूमि में गाड़े हुए उसके धन को ले लेना चौर्य पाप है। उसका त्याग ही उत्तम व्रत है। धर्मप्रेमी श्रावक को भी इस व्रत का एकदेश परिपालन करना चाहिए। उसे ही अचौर्याणुव्रत कहते हैं।।१७१।। तदतिचारा:अब उस व्रत के अतिचार लिखते हैं (इन्द्रवज्रा) चौरप्रयोगो लघु-दीर्घमाने चौरार्थवाञ्छा नृपनीतिभङ्गः । दुःखप्रदो न प्रतिरूपयोगः कार्यो यतः स्याद्भुवि सर्वशान्तिः ।।१७२।। चौरप्रयोग इत्यादि:- अचौर्याणुव्रतधारिणा चौर्यपरित्यागे कृतेऽपि यदि स्वायत्तानां स्वसम्बन्धिनां पुरुषाणां चौर्यस्य कृते विविधप्रकारेण प्रयोगः क्रियते वा प्रतिपाद्यते तदा सचौरप्रयोगो नाम स्यादतिचारस्तव्रतस्य। व्यापारादिकार्येषु तुलादिमानस्य ग्रहणेऽधिकरप्रमाणं विक्रये तु हीनप्रमाणं वा लोभावेशात् क्रियते तदा लघुदीर्घमानकरणं नाम तदपि तव्रतस्य दूषणमेव। तृतीयप्रकारस्तु स्यादेवं यत् केनचित् चौर्येण धनमानीतम् । व्रतिना तु ज्ञातं यद्धनमेतत् चौर्येणैतेन समानीतमस्ति तथापि विचार्यते तेन यन्नाहं चौरः न मया प्रेरितः। स तु स्वकृतपापपरिणामानुसारेणैव चौर्यं कृतवान् । तस्मात् स एव तस्य पापस्य भागी। अहं तु मूल्यप्रदानेनैव व्यापारमार्गमनुसृत्यैव तद्रव्यं स्वीकरोमि इति न मे कश्चिद्दोषः। इत्यादिविचारजालेषु आत्मानं पाशयित्वा अल्पमूल्येन तद्धनं गृह्णाति अतएव तदपि चौरार्थवाञ्छानाम अचौर्यव्रतस्य दूषणमेव। यत्र राज्ये वासः स्यात् वतिनः तत्र राजकीयकरस्यापलापः। अथवा युद्धरते राज्ञि शासनकार्य मन्दसरे तु सधिं दृष्ट्वा तया परिस्थित्यानुचितलाभग्रहणेच्छया नृपनीतिभङ्गः नाम चतुर्थोऽतिचारः स्यात् । व्यापारयोग्यवस्तुषु तत्प्रतिरूपवस्तूनाम्मेलनं बहुमूल्येषु अल्पमूल्यवस्तुमेलनेऽपि बहुमूल्यमेवैतत् इति सत्यापलापेन प्रकारान्तरेण छद्मना परधनापहरणं प्रतिरूपयोगः नाम व्रतस्य पञ्चमोऽतिचारः स्यात् । सर्वाण्यपि कार्याण्येतानि शान्तिभङ्गकारकानि सन्ति। अचौर्यव्रतधारिणः प्रकारान्तरेण चौर्यदूषणोत्पादकानि च सन्ति। ततस्तद्वतनैर्मल्याय परिहर्त्तव्याश्चैतेऽतिचाराः।१७२। अचौर्य व्रतधारी स्वकृत चोरी के अभाव में भी यदि दूसरों के द्वारा चोरी कराता है। उन्हें चोरी के उपाय बताता है तो वह चौर प्रयोग नामक अतिचार है। दूसरा अतिचार है लघु-दीर्घमानः अर्थात् व्यापार कार्य में जिन मापने तौलने की निर्णायक वस्तुओं का प्रयोग होता है उन्हें देने के समय के लिए हीन प्रमाण का रखना और खरीदने के लिए अधिक प्रमाण का रखना और इस पद्धति से प्रकारान्तर से पर का धनापहरण करना दूसरा अतिचार है। Jain Education International For Personal & Private Use Only www.jainelibrary.org
SR No.004002
Book TitleShravak Dharm Pradip
Original Sutra AuthorN/A
AuthorJaganmohanlal Shastri
PublisherGaneshprasad Varni Digambar Jain Sansthan
Publication Year1997
Total Pages352
LanguageHindi
ClassificationBook_Devnagari
File Size6 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy