________________
सूरजप्रकास
[ १५१ ताल मृदंग' तंबूरं, सुर वीणा वीणाधरि सुंदरि ।
हरखत' नृपत' हजूरं, सझे सलाम अलाप कीध सुर ।। १०४ दोहा-गांन सप्त सुर ग्रांम मुर, अरु' मुरछन यकवीस' ।
तांन कोटि गुणचासते, मूरतिवंत मईस ॥१०५ ताल प्रस्ट द्वादस तवन, सोळह भेद संगीत । राग छत्तीसह रागणी, पंच उकति सुप्रवीत ।। १०६ जुगति च्यार जुग च्यार जंत्र, अस्ट च्यार परमाण' । चौरासी नाटक'' चतुर, विध'२ रसरीत' वखांण ॥ १०७ अति प्रकास गति भेद अति, विगति एह१४ विसतार । आदि आदि कहिया'५ इता, सति प्रबंध ततसार ॥ १०८ सौ प्रवीण गायण सकळ, उछटत" उच्छब१८ पाखि । महि संगीत सागर महीं, स्त्रीधर वायक साखि ।। १०६
१ ख. ग. मृदग। २ ख. सुंदर। ३ ख. ग. हरषित । ४ ख. ग. नृपति । ५ ख. ग. अर। ६ ख. इकवीस । ग. ईकवीस । ७ ग. इमईस । ८ व. तबल । ९ ग. छतीसोह । १० ख. ग. परवांण । ११ ख. ग. नाटिक । १२ ख. ग. विधि । १३ ग. रसरीति । १४ ग. ऐह। १५ ख. कहीया । ग. कहीये । १६ ख. सो । १७ ख. ग. उघटत। १८ ख. उछव । ग उत्छव ।
१०४. तंबूरं - वाद्य विशेष । वीणाघरी- वीणा नामक वाद्यको धारण करने वाली ।
अलाप - संगीतके सात स्वरोंका साधन, तान, अलाप । सुर - संगीतमें वह शब्द जिसका कोई निश्चित रूप हो और जिसकी कोमलता या तीव्रता अथवा उतार-चढ़ाव
आदिका सुनते ही सहज में अनुमान हो सके । १०५. सप्त सुर - (नोट-संगीत संबंधी शब्दोंके लिए विस्तारपूर्वक टिप्परिण परिशिष्टमें देखें
- सम्पादक ।) ग्रांम - संगीतमें सुभीतेके लिये षड़ज, मध्यम, और गांधार ये तीन ग्राम माने गये हैं जिन्हें क्रमशः नंद्यावर्त, सुभद्र, और जीमूत भी कहते हैं। मुरतीन । मुरछन - संगीत में एक ग्रामसे दूसरे ग्राम तक जाने में सातों स्वरोंका पारोह,
अवरोह, मूर्च्छना। १०८. विगति - वृत्तान्त, हाल, विवरण। सति - सच्चे । प्रबंध - पूर्वापर संगति लेख या
___ अनेक संबद्ध पद्योंमें पूरा होने वाला काव्य, निबंध। ततसार - सारतत्व, निचोड़। १०६. गायण – गाने वाली, वेश्या । उछटत - ( ? )। उच्छब - उत्सव, जलशा ।
प्राखि - कह कर।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org