Jaypayad Nimmittashastra

SR No.: 003385
Original Sutra Author: N/A
Author: Jinvijay
Publisher: Prakrit Bharti Academy
Publication Year: 2009
Total Pages: 76
Language: Hindi, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari
File Size: 8 MB

Page 76

[गाथा 256-259] प्रश्नव्याकरणाख्यं 57 [श शा शि शी शु शू शे] एवं विरच्य(च्या)क्षरग्रहणं सिंधा(हा)वलोकित-गजविलु(लि)तकरणद्वयन्यासेन ऊ धस्तियङमात्राकल्पनयाऽक्षरत्रयस्य पूर्ववत् / एवं पंच प्रस्तारान्या(ण्या)लिख्य- . (ख)नीयानि क ख ग घा' इत्यादिभिरपि वगैरिति / एवं स्वरविभागो दर्शितः // 255 // "एमेव वंजणाणं, विभावणो अदमो करणो"॥ [प० 148, पा० १]स च प्रथमस्वरपंक्तिरहितो लिख्यते-अत्रापि पंचवर्गीये पंचैव शेषक्रमः समानाक्षरग्रहणं चेति "दंसेति सवग्गक्खर-संजो' / गाथा / स्ववर्गाक्षरं संयोगकरणमुपरिष्टाद् ग्रन्थेनैवाभिधास्यति / लभते ककारो गुरुः / कोऽसौ ? स(स्व)वर्गमित्यादिना इति / "परवग्गक्खर" इति। तत्र संयोगोऽनेकधा [प० 148, पा०२] स्ववर्गसंयोगः, परवर्गसंयोगः, अद्धाक्रान्तसंयोगमि(ग इ)ति / अत्रैव ककारो लभत इति दर्शयिष्यति / एगादीया कमसो, एक्कोत्तरवटिया मुणेयचा / अधरेसु य आदेसा, एस समत्तो सरविभागो // 256 // इदानीं प्रागुपन्यस्तसप्तमस्वरविभागकरणचक्रव्यतिरिक्तविशेषाक्षरोपलब्ध्यर्थमाह-'एक्का(गा)दीया' इति / य एते द्वादश स्वराः / एते एकादिका एकोत्तरवृद्ध्याश्च(च) / स्थापना अत्र / [प०१४९, पा० 1] अपरे श्वा(चा)देशाः। अक्षरलब्धिरादेशः / वर्गलब्धिर्वा / न केवलमधरखरेपूत्तरस्वरेषु च / कथं ? अकारः प्रश्नादौ अनमिहतासंयुक्त अकारवच (रश्च') नवसंख्यो(ख्या)काकारं भित्त्वा अकार अष्टापगमे ककारमेव लभते। तन्मध्ये उकारः पंचसंख्यः तवर्ग लभते / एवं आकार(रो) द्विसंख्यचकारं लभते / अधस्तादशमं भित्त्वा अष्टाय(प)गमे च ककारमेव / मध्ये तु ऊकारी(रः) षट्(ष्ठ)पवर्ग लभते / एवं त्रयाणां [प० १४९,पा० 2] त्रयाणां प्राप्तिर्द्रष्टव्या / एवं स्वरविभागः / उक्तः सप्तमप्रस्तारः प्रपंचेनेति // 256 // उत्तरसु(स)राणुवलिओ, लहइ ककारो ककारमेवन्नं / अहरभिहओ खकार, सेसा पुवावरेणेकं // 257 // यदुक्तमादौ व्यंजनविभागाष्टमः करणमिति / तस्मादयं लघुतरः प्रयोगः / उत्तरखराः, के ? 'अइ एउ' एषामन्यतमानां ककारो युक्तः कवर्गे उत्तराक्षरं प्राप्नोति उत्तरानुवलितत्वात् / एवमन्येऽप्युत्तराक्षरा अनभिहि (ह)ता उत्तरस्वरयुक्ता उत्तरारं स्ववर्ग लभंते / अधरस्वराः, के 'आई ऐ ओ' इत्ये[प० १५०,पा.१] तेषामन्यतमेन ककारो युक्तः चवगै अधराक्षरं प्राप्नोति / शेषाः पूर्वाक्षरेणैकं लभन्ति / उत्तरानुवलितो(तः) अधरानुवलित इति पूर्वापरमुच्यते / एवमन्येऽप्यक्षरा द्रष्टव्याः // 257 // // व्यंजनविभागोऽष्टमः समाप्तः॥ बीओ पढमेण समं, गुरुओ चत्तारिमो तइज्जेण / सेसा सकायगरुया, वग्गे वग्गे भवे तिण्णि // 258 // द्वितीयोऽक्षरः प्रथमेन [प० 150, पा० 2] युक्तो गुरुर्भवति / यथा 'क(क्ख)। चतुर्थोऽक्षर- " स्तृतीयाक्षरेण युक्तो गुरुको यथा 'ग्घ' इति / शेषाः स्वकायगुरुणा(काः) 'वग्गे वग्गे हवई' तिण्णि वर्गे वर्ग त्रयस्त्रयो(यः) 'क ग्गड' इत्येष क्रमः प्रतिवर्गे द्रष्टव्यः / / 258 // अणुणासिया य जुज्जइ, आदिल्लचउक्कए सवग्गस्स / सत्तट्ठमो य कमसो, सक्का(का)यगरुआ मुणेयबा // 259 // नि. शा. 8 (73)