________________
४०४
अनुयोगद्वार - चूलिकासूत्रं
मित्युक्तमसत्यं प्राप्नोतीति चेत्, नैवम्, एतावतः प्रयोजनस्यात्पत्वेनाविवक्षितत्वाद्, एवं बादराद्धापल्योपमादावपि वाच्यम् ।
1
'से किं तं सुहुमे' इत्यादि, गतार्थमेव, 'जाव तत्थ णं एगमेगे वालग्गे असंखेज्जाइ 'मित्यादि पूर्व बालाग्राणि सहजान्येव गृहीतानि अत्र त्वेकैकमसङ्ख्येयखण्डीकृतं गृह्यत इति भावः, एवं सत्येकैकखण्डस्य यन्मानं भवति तन्निरूपयितुमाह- 'तेणं वालग्गा दिट्ठीओगाहणाओ' इत्यादि, 'तानि' खण्डीकृतवालाग्राणि प्रत्येकं दृष्ट्यवगाहनातः किम् ? -असङ्ख्येयभागमात्राणि, दृष्टि चक्षुर्द्वारोत्पन्नदर्शनरूपा साऽवगाहते परिच्छेदद्वारेण प्रवर्तते यत्र वस्तुनि तदेव वस्तु दृष्ट्यवगाहना प्रोच्यते, ततोऽसङ्ख्येयभागवर्तीनि प्रत्येकं बालाग्रखण्डानि मन्तव्यानि, इदमुक्तं भवति यत् पुद्गलद्रव्यं विशुद्धचक्षुर्दर्शनी छद्मस्थः पश्यति तदसङ्ख्येयभागमात्राण्येकैकशस्तानि भवन्ति, द्रव्यतो निरूप्याथ क्षेत्रतस्तन्मानमाह-
-
मू. ( २८४ ) एएहिं सुहुमउद्धारपलि ओवमसागरोवमेहिं किं पओअणं ?, एएहिं सुहुमउद्धारपलि ओवमसागरोवमेहिं दीवसमुद्दाणं उद्धारो घेप्पड़। केवइआ णं भंते! दीवसमुद्दा उद्धारेणं पं० ?, गो० ! जावइआणं अड्डाइज्जाणं उद्धारसा० उद्धारसमया एवइया णं दीवसमुद्दा उद्धारेणं पत्ता, सेतं सुहुमे उद्धारपलिओवमे । से तं उद्धा० ।
वृ. 'सुहुमस्से' त्यादि, अयमत्र भावार्थ:- सूक्ष्मपनकजीवशरीरं यावति क्षेत्रऽवगाहते ततोऽसङ्ख्येयगुणानि प्रत्येकं तानि भवन्ति, बादरपृथिवीकायिकपर्याप्तशरीरतुल्यानीति वृद्धवादः, एषा च बालाग्र खण्डानामसङ्ख्येयत्वात् प्रतिसमयमुद्धारे किल सङ्ख्येया वर्षकोट्यो ऽतिक्रामन्ति, अतः सङ्ख्येयवर्षकोटिमानमिदमवसेयं, शेषं तूक्तार्थप्रायं यावत् 'जावइया अड्डाइज्जाणं उद्धारसागरोवमाण' मित्यादि, यावन्तो ऽर्द्ध तृतीयसागरोपमेषु 'उद्धारसमया' बालाग्रोद्धारोपलक्षिताः समया उद्धारसमयाः एतावन्तो द्विगुणद्विगुणविष्कम्भा द्वीसमुद्रा यथोक्तेनोद्धारेण प्रज्ञप्ताः, असङ्ख्येया इत्यर्थः ।
उक्तमुद्धारपल्योपमम्, अथाद्धापल्योपमं निरूपयितुमाह
मू. ( २८४ वर्तते ) से किं तं अद्धा० ?, २ दुविहे पत्रत्ते, तंजहा- सुहुमे अ वावहारिए अ, तत्थ णं जे से सुहुमे से ठप्पे, तत्थ णं जे से वाव० से जहा० पल्ले० जोअणं आया० जोअणं उ० तं तिगुणं सवि० परि०, से नं पल्ले एगाहिअबे आहिअतेआहिअ जाव भरिए बालग्गकोडीणं, ते णं वालग्गो नो अग्गी इहेज्जा जाव नो पलिविद्धसिज्जा नो पइत्ताए हव्वमागच्छेज्जा, तओ णं वाससए २ एगमेगं वालग्गं अवहाय. जावइएणं कालेणं से पल्ले खीणे नीरए निल्लेवे निट्ठिए भवइ, से तं वावहारिए अद्धापलिओवमे ।
मू. (२८५ )
एएसिं पल्लाणं कोडाकोडी भविज्ज दसगुणिया । तं ववहारिअस्स अद्धासा० एगस्स भवे परिमाणं ॥
मू. ( २८६ ) एएहिं ववहारिएहि अद्धा० प० सागरो० किं प० ? एएहिं व० अद्धाप० साग० नित्थि किंचिप्पओअणं, केवलं पत्रव०, से तं ववहारिए अद्धाप० ।
से किं तं सुहुमे अद्धाप० ?, पल्ले सिआ जोअणं आया० जोअणं उड्डूं० तं तिगुणं सविसे० परि०ि, से णं पल्ले एगाहिअबेआ० तेआ० जाव भरिए वालग्गकोडीणं, तत्थ णं एगमेगे बालग्गे
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org