________________
अध्ययन-३६, [ नि.५५९ ]
२७९ जघन्यन दश वर्षसहस्राणि यस्यां सा दशवर्पसहस्रिका, प्रस्तावादायुःस्थिति रयिकाणा-- मितीहोत्तरसूत्रेषु च द्रष्टव्यम्।
त्रीण्येव सागरे'ति सागरोपमाणि 'तुः' पूरणे उत्कृष्टेन व्याख्याता द्वितीयायां, जहनेणं'ति उत्तरत्र तुशब्दस्य पुन:शब्दार्थस्य भिन्नक्रमत्वेनेह सम्बन्धाज्जघन्येन पुनरेकं सागरोपमम्।
सप्तव सागरोपमाणि तत्कृष्टेन व्याख्याता तृतीयायां, जघन्येन पुनस्त्रीण्येव सागरोपमाणि, दश सागरोपमाणि तूत्कृष्टेन व्याख्याता चतुर्थ्यां, जघन्येयन सप्तैव तु सागरोपमाणि । सप्तदश सागरोपमाणि तूष्कृष्टैन व्याख्याता पञ्चम्यां, जघन्येन देश चैव तु सागरोपमाणि द्वाविंशतिः सागरोपमाणि तूत्कृष्टैन व्याख्याता षष्ठ्यां, जघन्येन सप्तदश सागरोपमाणि। त्रयस्त्रिंशत्सागरोपमाणि तत्कृष्टेन वय्ख्याता सप्तम्यां नरकपृथिव्यां, जघन्येन द्वाविसतिः सागरोपमाणि ।। ___ आयुःस्थितिरुक्ता, कायस्थितिमाह-'या चे'ति चशब्दो वक्तव्यतान्तरोपन्यासे 'एवे'ति भिन्नक्रमः 'चः' पुनरर्थः, ततो यैव च पुराऽऽयुःस्थिति रयिकाणां व्याख्याता 'सि'त्ति एवकारस्य गम्यमानत्वात्सैवतेषां कायस्थििितर्जधन्योत्कृष्टा भवेत्, इत्थं चैतत्, तत उद्वृत्तानां पुनस्तत्रैवानुपपत्तेः, ते हि तत उद्धृत्य कश्चिज्जीवो गर्भजपर्याप्सकसोययवर्षायुष्वेवोपजायन्ते, यत उक्तम्-"नरगाओ उव्वट्टा गन्भे पज्जत्तसंखजीवीसु । नियनेण होइ वासो" इत्यादि। अन्तरविधानाभिधायि सूत्रद्वयं प्राग्वत्, नवरमन्तर्मुहूर्त जघन्यमन्तरं, यदाऽन्यतरनरकादुहृत्य कञ्चिज्जीवो गर्भजपर्याप्तकमत्स्यादिषूत्पद्यते, तत्र चातिसंक्लिष्टाध्यवसायोऽन्तर्मुहूर्तमानायुः प्रतिपाल्य मृत्वाऽन्यतमनरक एवोपजायते तदा लभ्यत इति भावनीयमिति चतुर्दशसूत्रार्थः ।। इत्थं तैरयिकानभिधाय तिरश्च आह.... मू.(१६३४) पंचिंदियतिरिक्खा उ, दुविहा ते वियाहिया।
समुच्छिमतिरिक्खा उ, गब्भवतिया तहा।। मू. (१६३५) दुविहावि ते भवे तिविहा, जलयरा थलयरा तहा।
खहयरा य बोद्धव्वा, तेर्सि भेए सुणेह मे।। मू.(१६३६) मच्छा य कच्छभा य, गाहा य मगरा तहा।
सुसमारा य बोद्धव्वा, पंचहा जलयराहिया ।। मू. (१६३७) लोएगदेसे ते सव्वे, न सव्वत्थ वियाहिया।
इत्तो कालविभागंतु, तेसिं वुच्छं चउब्विहं। मू.(१६३८) संतई पप्पऽणाईया, अपज्जवसियाविय।
ठिई पडुच्च साईया, सपज्जवसियावि य॥ मू.(१६३९) इक्का य पुचकोडीओ, उक्को सेन वियाहिया।
आउठिई जलयराणं, अंतोमुत्तं जहन्नायं ।। मू.(१६४०) पुव्वकोडीपुत्तं तु, उक्को सेन वियाहिया।
कायठिई जलयराणं, अंतोमुहुतं जहायं ।। मू.(१६४१) अनंतकालमुक्कोसं, अंतोमुहत्तं जहन्नयं।
विजढमि सए काए, जलयराणं तु अंतरं ।।
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org