Page Text
________________
मूलं-११०८
२२९
कर्मबन्धकारणानि। येऽपि सत्त्वा न व्यापाद्यन्ते तेषामध्यमौ नियमाद्धिंसकः, कथं?, सावज्जो उपयोगेण' सहावयेन वतंत्त इति सावध:- सपाप इत्यर्थः, ततश्र सावद्यो यतः 'प्रयोगेण' कायादिना 'सर्वभावन' सर्वेः कायवाङ्गनोभिः, अतः अव्यापादयन्नपि व्यापदक एवासी पुरुषः संपापयोगत्वादिति । यतश्चैवमतःमू. (१९०८) आया चेव अहिंसा आया हिंसत्ति निच्छओ एसो।
जो होइ अप्पमत्तो अहिंसओ हिंसओ इयरो॥ वृ. आत्मवाहिंसा आत्मैव हिंसा इत्यंय निश्चय इत्यर्थः । कथमसावहिंसकः कथं वा हिंसकः ? इत्यत आह-जो होई' इत्यादि, यो बवति 'अप्रमत्तः प्रयत्नवानित्यर्थः स खल्वेवंविधोऽहिंसको भवति, 'हिंसओ इयरो'त्ति 'इतरः' प्रमत्तो यः हिंसको भवतीत्ययं परमार्थः । अथवाऽनेनाभिप्रायेणेयं गाथा व्याख्यायते, तत्र नैगमस्य जीवेष्वजीवेषु च हिंसा, तथा च वक्तारो लोके दष्टाः, यदत जीवोऽनेन हिंसितो विनाशितः, तथा घटोऽनेन हिंसितो विनाशितः, ततश्च सर्वत्र हिंसाशब्दानुगमात जीवेष्वजीवेषु च हिंसा नैगमस्य, अहिंसाऽप्येवमेवेति. संशहव्यवहारयोः षटसु जीवनिकायेषु हिंसा. सङ्गश्चात्र देशग्राही द्रष्टव्यः सामान्यरूष्य नगमान्तर्भावी, व्यवहारश्च स्थूलविशेषग्राही लोकव्यवहरणशीलक्षश्वाय, तथा चाह-लोको बाहुल्येन षट्स्लेवजीवनिकायेषु हिंसामिच्छतीति, ऋजुसूत्रश्च प्रत्येकं प्रत्येकंजीवे जीवे हिंसांव्यतिरिक्तामिच्छतीति, शब्दसमभिरूढवंभूताश्च नया आत्मैवाहिंसा आत्मैव हिंसेति, एतदभिप्रायेणैवाह-आया चेव' इत्यादि. आत्मैवा हिंसा आत्मैव हिंसा इत्यं निश्चयनयाभिप्रायः कुतः?.योभवत्प्रमत्तो जीवः सखल्वहिंसक,तिरथ प्रमत्तः, ततश्च स एव हिंसको भवति, तस्मादात्मैवाहिंसा आत्मैव हिंसा अयं निश्चयं परमार्थं इति।
इदानी प्रकारान्तरेण तथाविधपरिणामविशेषाद् हिंसाविशेषं दर्शयन्नाहमू. (११०९) जोय पओगंगँजइ हिंसत्थं जो य अन्नभावेणं।
अमनो उ जो पउजड़ इत्थ विसेसो महं वुत्तो॥ मू. (१९१०) हिंसत्थं जुजतो सुमहं दोसो अनंतरं इयरो।
अमनो य अप्पदोसो जोगनिमित्तं च विन्नेओ॥
रत्तो वा ट्ठो वा मूढो वा जं पउंजइ पओगं।
__हिंसावि तथ्जायइ तम्हा सो हिंसओ होइ। वृ. यश्च जीवप्रयोगं मनोवाक्कायकर्मभिहिंसार्थ युनिक्ति -प्रयुङ्क्ते यश्चान्यभावेन. एतदुक्तं भवतिलक्ष्यवेधनार्थं काण्डंक्षिप्तं यावताऽन्यस्यमगादर्लन, ततश्चान्यभावेन यः प्रयोगप्रयुक्ते तय्यानन्तरोक्तेन पुरुषविशेषण सह महान् विशेषः । तथा अंमनस्कच मनोरहितः संमूच्छंज इत्यर्थः, स च यं प्रयोगं. कायादिकं प्रयुक्त , अत्र विशेषो महानुक्तः एतदुक्तं भवति- यो जीवो मनोवाक्कायौहिंसार्थ प्रयोग प्रयुक्ते तस्य महान कर्मबन्धो भवति, यथान्यभावनप्रयुक्ते तस्याल्पतरःकर्मबन्धः यथामनस्कः प्रयोग प्रयुक्ते तग्याल्पतमः कर्मबन्धः, ततधात्र विशेषो महान दष्ट इति। एतदेव व्याख्यानयन्नाह-हिसार्थ प्रयोग प्रयुश्चन्. सुमहान भवति. इतरश्च योऽन्यभावेन प्रयुङ्क्ते तस्य मन्दतरो दोषो भवत्यल्पतर इत्यर्थः, तथा 'अमनस्कथ' समूच्र्छनजः प्रयोगं प्रयुचन अल्पतरतमदोषो भवति । अतो 'योगनिमित्तं' योगकाणिकः कर्मबन्धो विज्ञेय इति। किन-रिक्तः' आहाराधर्थ सिंहादिः, द्विष्टः सादिः, मूढ' वैदिकादिः, स एवंविधो रक्तो वा द्विष्टो वा मूढो वा यं प्रयोगं' कायादिकं प्रयुङ्क्ते तत्र हिंसाऽपि जायते. अपिशब्दादनृतादि चोपजायते, अथवा हिंसाऽप्येवं रक्तादिभावनोपजायते न तु हिंसामात्रेणेति वक्ष्यति. तस्मात्स हिंसको
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003378 |
| Book Title | Agam Sutra Satik 41A Oghniryukti MoolSutra 2a |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 256 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 41, & agam_oghniryukti |
| File Size | 9 MB |