________________
३४६
बृहत्कल्प-छेदसूत्रम् -३-६/१९६
__ अन्नद्दाइत निण्हवे, लहुगा गुरुगा बहुतराणं ॥ वृ-कोऽपि साधुर्दिवा प्रचलायते, स चान्येन साधुना भणितः-किमेवं दिवा प्रचलायसे?; स प्रत्याह-न प्रचलाये; एवं प्रथमवारं निढुवानस्य मासलघु।ततोभूयोऽप्यसौ प्रचलायितुंप्रवृत्तस्तेन साधुना भणितः-मा प्रचलायिष्ठाः; स प्रत्याह-न प्रचलाये; एवं द्वितीयवारं निह्नवे मासगुरु । ततस्तथैव प्रचलायितुं प्रवृत्तस्तेन च साधुनाऽन्यस्य साधोदर्शितः, यथा- एष प्रचलायते परंन मन्यते; ततस्तेनान्येन साधुना भणितोऽपि यदि निहतेतदाचतुर्लघु । अथ तेन साधुना बहुतराणां' द्वि-त्रादीनां साधूनां दर्शितस्तैश्च भणितोऽपि यदि निहते तदा चतुर्गुरु ।। [भा.६०६९] निण्हवणे निण्हवणे, पच्छित्तं वड्डए यजा सपयं।
लहु-गुरुमासो सुहुमो, लहुगादी बायरो होति ।। वृ एवं निह्नवने निह्नवने प्रायश्चित्तं वर्द्धते यावत् 'स्वपदं' पाराञ्चिकम् । तद्यथा-पञ्चमं वारं निढुवानस्य षड्लघु, षष्ठं वारं षड्गुरु, सप्तमं छेदः, अष्टमं वारं मूलम्, नवममनवस्थाप्यम्, दशमं वारं निढुवानस्य पाराश्चिकम् । अत्र च प्रचलादिषु सर्वेष्वपि द्वारेषु यत्र यत्र लघुमासो गुरुमासो वा भवति तत्र तत्र सूक्ष्मो मृषावादः, यत्र तु चतुर्लघुकादिकं स बादरो मृषावादो भवति । गतं प्रचलाद्वारम् । अथाद्वारमाह[भा.६०७०] किं नीसि वासमाणे, न नीमि ननु वासविंदवो एए।
भुंजंति नीह मरुगा, कहिं ति ननु सव्वगेहेसु॥ वृ-कोऽपिसाधुर्वर्षे पतति प्रस्थितः, सचापरेण भणितः-किं 'वासमाणे' वर्षति निर्गच्छसि? सप्राह-नाहं वासन्ते निर्गच्छामि; एवं भणित्वा तथैव प्रस्थितः । तत इतरेण साधुना भणितः कथं 'न निर्गच्छामि' इति भणित्वा निर्गच्छसि ?; स प्राह-"वासु शब्दे" इति धातुपाठात् 'वासति' शब्दायमाने यो गच्छति स वासति निर्गच्छति इत्यभिधीयते, अत्र तु न कश्चिद् वासति किन्तु वर्षबिन्दवएतेतेषुगच्छामि।एवं छलवादेन प्रत्युत्तरंददानस्यतथैव प्रथमवारादिषुमासलघुकादिकं प्रायश्चित्तम्।अथमरुकद्वारम्-तत्र कोऽपि साधुः कारणे विनिर्गत उपाश्रयमागम्य साधून भणतिनिर्गच्छत साधवः ! यतो भुञ्जते मरुकाः; एवमुक्ते ते साधव उद्ग्राहितभाजना भणन्ति-“कहिं ति"त्तिक्क ते मरुका भुञ्जते? ; इतरः प्राह-ननु सर्वेऽप्यात्मीयगृहेषु । एवं छलेनोत्तरं प्रयच्छति ।।
अथ प्रत्याख्यानद्वारमाह[भा.६०७१] भुंजसुपच्चखातं, महंति तक्खण प जिओ पुट्ठो।
किंवन मे पंचविहा, पच्चक्खाया अविरई उ ।। वृ-कोऽपिसाधुः केनापिसाधुना भोजनवेलायांभणितः-'भुक्ष्व' समुद्दिश; सपाह-प्रत्याख्यातं मया इति; एवमुक्त्वा मण्डल्या तत्क्षणादेव 'प्रभुक्तः' भोक्तुं प्रवृत्तः । ततो द्वितीयेन साधुना पृष्टः-आर्य ! त्वयेत्यं भणितं मया प्रत्याख्यातम्'; स प्राह-किं वा मया प्राणातिपातादिका पञ्चविधाऽविरतिर्न प्रत्याख्याता येन प्रत्याख्यानं न घटते? ।। अथ गमनद्वारमाह[भा.६०७२] वचसि नाहं वच्चे, तक्खण वचंति पुछिओ भणइ।
सिद्धतं न विजाणसि, ननु गम्मइ गम्ममाणं तु॥ वृ-केनापि साधुना चैत्यवन्दनादिप्रयोजने व्रजा कोऽपि साधुरुक्तः-किं त्वमपि ब्रजसि?,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org