________________
निशीथ - छेदसूत्रम् - ३२० /१३८१
मूलुत्तरगुणेसु वि उवसंहारो। एत्थ चोदगाह “जति मूलुत्तरगुणातो अन्नोन्नविनासो तो नत्थ को य पवयणे मूलुत्तरगुणधारी । कम्हा ? जम्हा नत्थि कोति सो संजतो जो मूलुत्तरगुणाण अन्नयरं न पडिसेवति, अन्नयरपडिसेवणाए य दोण्ह वि मूलुत्तराण अभावो, दुण्ह वि अभावे सामादियादिसंजमरस अभावो, संजमस्स अभावे पंचन्हं नियंठाण अभावो, एवं ते सव्वं चारित्तातो सो लब्मति, अचरितं वा तित्थं भवति सुण्णं वा पवयणमिति ।। आचार्याह- "छक्काय" पच्छद्धं एयस्स इमा वक्खा[भा. ६५३२]
४०२
जासं जमता जीवेसु ताव मूलगुणउत्तरगुणा य । इत्तरिय छेद संजम, नियंठ बकुसा य पडिसेवी ॥
चू- "भूतेसु' त्ति - जाव छसु जीवनिकायेषु संजभता लब्भति ताव “दोण्ह" त्ति मूलुत्तरगुणाणं अनुसज्जणा लब्भति, ताव इत्तरसामाइयसंजमस्स छेदोवडावणियस्स य अनुसज्जणा लब्मति । जाव य दो संजमा लब्धंति ताव बउसनियंठो पडिसेवणानियंठो य अनुसञ्जति । तम्हा नो सुन्नं पवयणं, न वा अचरित्ती, नवा मूलुत्तरपडिसेवाए सज्जं चारित्ताओ भंसो भवति ।। मूलुत्तरपडिसेवाए चरितसे इमे विसेसो[भा. ६५३३]
मूलगुण दइयसगडे, उत्तरगुण मंडवे सरिसवायी । छक्कायरक्खणट्ठा, दोसु वि सुद्धे चरणसुद्धी ॥
चू- मूलगुणे दो दिता- दतितो सगडं चं, उत्तरगुणा वि एतेसु दसेयव्वा । उत्तरगुणेसु मंडवदिट्ठतो, एत्थ वि मूलगुणा दंसेयव्वा । तत्थ दतिते उदगभरिते जइ पंचमहद्दारा जुगवं मुंचंति तो तक्खणा रिक्को दतितो भवति । अह पंचमहद्दाराण अन्नयरदारं एक्कं मुंचति तो कमेण रिक्को भवति । तस्सेव दतितस्स जे अन्ने सुहुमछिद्दा तेसु गलमाणेसु चिरकालेण रिक्को भवति । एवं महव्वएसु वि उवसंहारेयव्वं । भणंति य गुरवो एगवयभगे सर्वव्रतभंगो भवति, एस निच्छयतो, ववहारतो
तमेवे भग्गं, एगभंगेण कमेण चरितं गलइ । अन्ने भणंति-दप्पतो चउत्थासेवणे सव्वचरितभंगो, सेसेसु पुण अभिक्खा सेवाए महल्लऽ तियारे वा भंगो भवति ।
सगडस्स पंच मूलंगा-दो चक्का, दो उद्धी, अक्खो य । तेहिं अविनट्ठेहिं उत्तरंगेहिं या वज्रकीलकलोहपट्टादीहिंय समग्गं सगडं भारवहणखमं भवति पलोट्टए य । अह तेसिं मूलगाणं एक्कं पि भजति तो न भारखमं भवति न पलोट्टए य । सेसेहिं उत्तरंगेहिं केहिं चि विना सगडं भारक्खमं पलोट्टति य । बहूहिं पुण उत्तरंगेहिं वि विसंघातितं न तहा भारक्खमं पलोट्टति य । एवं चरणेवि मूलुत्तरगुणजुत्तो साधू चरणभरं उव्वहति, सव्वो उवणओ कायव्वो । उत्तरगुणविराधनाए पुन चिरकालेण चारितं भजति
कथं ?, उच्यते-मंडवदिट्ठतेणं जहा एरंडमंडवो, तत्थ एगदुगादिसरिसवपक्खेवेण बहूहिं पक्खित्तेहिं मंडवभंगो न भवति, अह तत्थ महल्लसिलापकखेवो कज्जति तो तक्खणा भजति, एवं चारित्तमंडवो बहूहिं उत्तरगुणेहिं कालओ य चिरेण भजति, मूलगुणातियारसिलाहिं पुण सज्जं चेव भजति, अतिग्गहणाओ सिगय-सालि-तंदुलाई । जम्हा एवं मूलगुणपडिसेवाए खिष्पं, उत्तरगुणपडि सेवाएय चिरेण चारित्तभंगो भवति, तम्हा मूलुत्तरगुणा सुद्धा भवंति, तेसु य सुद्धेसु नियमा चरितसुद्धी, चरित्तसुद्धीओ य अभिलसिताराधना भवति ॥ शिष्याह “पाणवहादिया
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International