Agam Sutra Satik 16 Suryapragnapati UpangSutra 05

SR No.: 003350
Original Sutra Author: N/A
Author: Dipratnasagar, Deepratnasagar
Publisher: Agam Shrut Prakashan
Publication Year: 2000
Total Pages: 336
Language: Prakrit, Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 16, & agam_suryapragnapti
File Size: 8 MB

Page 191

१८८
सूर्यप्रज्ञप्तिउपाङ्गसूत्रम् १०/२२ /८७ परिभावनीयं, 'ता जंबुद्दीवे ण'मित्यादि, तत्र जम्बूद्वीपे णमिति वाक्यालङ्कारे द्वीपे द्वौ चन्द्रौ प्रभासितवन्तौ प्रभासेतेप्रभासिष्येते, द्वौ सूर्यो तापितवन्तौ तापयतस्तापयिष्यतः, षट्पञ्चाशनक्षत्राणि चन्द्रादिभिः सहयोगमयुञ्जन्युञ्जन्तियोक्ष्यन्ति, तत्र तान्येवषट्पञ्चाशनक्षत्राणिदर्शयति___तंजहे त्यादि सुगमं, इह भरतक्षेत्रे प्रतिदिवसमष्टाविंशतिरेव नक्षत्राणि चारंचरन्ति, ततः पूर्वमस्य दशमस्य प्राभृतस्य द्वितीये प्राभृतप्राभृतेऽष्टाविंशतेर्नक्षत्राणां चन्द्रमसा सूर्येण च सह योगपरिमाणंचिन्तितं, सम्प्रतिपूनः सकलमेवजम्बूद्वीपमधिकृत्य नक्षत्राणिचिन्त्यमानानि वर्तन्ते, तानि च सर्वसङ्ख्यया षट्पञ्चाशत्, ततस्तेषां सर्वेषामपि चन्द्रसूर्याभ्यां सह योगमधिकृत्य मुहूर्तपरिमाणं चिचिन्तयिषुरिदमाह- 'ता एएसि न'मित्यादि, एतच्च प्रागुक्तद्वितीयप्राभृतप्राभृतवत्परिभावनीयम् । तदेवं कालमधिकृत्य चन्द्रमसा सूर्येण सह योगपरिमाणं चिन्तितं, सम्प्रति क्षेत्रमधिकृत्य तच्चिचिन्तयिषुः प्रथमतः सीमाविष्कम्भविषयं प्रश्नसूत्रमाह
मू. (८८)ता कहते सीमाविक्खंभे आहितेते वदेजा?, ताएतेसिणं छप्पन्नाए नक्खत्ताणं अस्थि नक्खत्ताजेसि णंछसया तीसा सत्तट्ठिभागतीसतिभागाणं सीमाविक्खंभो, अस्थि नरखत्ता जेसिणं सहससं पंचोत्तरं सत्तसट्ठिभागतीसतिभागाणं सीमाविक्खंभो, अस्थि नक्खत्ता जेसिणं दो सहस्सा दसुत्तरा सत्तट्ठिभागतीसतिभागाणं सीमाविक्खंभो, अस्थि नक्खत्ताजेसिणं तिसहस्सं पंचदसुत्तरं सत्तसहिभागतीसतीभागाणं सीमाविक्खंभो, ता एतेसिणं छप्पन्नाए नक्खत्ताणं कतरे नक्खत्ता जेसिणं छसया तीसा तं चैव उच्चारतव्वं ।
ता एएसि णं छप्पन्नाए नक्खत्ताणं कयरे नक्खत्ता जेसिणं तिसहस्सं पंचदसुत्तरं सत्तसद्विभागतीसइभागाणं सीमाविक्खंभो?, ता एतेसिणं छप्पन्नाए नक्खत्ता णं तत्थ जे ते नक्खत्ता जेसिणंछ सता तीसा सत्तद्विभागतीसतिभागेणं सीमाविक्खंभो तेणं दो अभीयी, तत्य जे ते नक्खत्ता जेसिणंसहस्सं पंचुत्तरं सत्तसहिभागतीसतिभागाणं सीमाविक्खंभो ते णं बारस, तंजहा-दो सतभिसयाजावदो जेट्ठा, तत्थ जे ते नक्खत्ता जेसिणं दो सहस्सा दसुत्तरा सत्तद्विभागतीसतिभागाणं सीमाविक्खंभो ते णं तीसं, तं०-दो सवणा जाव दो पुव्वासाढा, तत्थ जे ते नक्खता जेसि णं तिन्नि सहस्सा पन्नरसुत्तरा सत्तट्ठिभागतीसतिभागाणं सीमाविखंभो ते णं बारस, तं०-दो उत्तरा पोट्टवता जाव उत्तरासाढावा।।
_वृ. 'ता कहं ते इत्यादि, ता इति पूर्ववत्, कथं ?-केन प्रकारेण कियत्या विभागसङ्ख्यया इत्यर्थः,भगवन्! त्वया सीमाविष्कम्भ आख्यात इति वदेत्, भगवानाह-'ता एएसिण'मित्यादि, इहाष्टाविंशत्या नक्षत्रैः स्वगत्या स्वस्वकालपरिमाणेन क्रमशो यावत् क्षेत्र बुद्धया व्याप्यमानं सम्भाव्यते तावदेकमर्द्धमण्डलमुपकल्प्यते, एताक्प्रमाणमेव द्वितीयमर्धमण्डलमित्येवंप्रमाणं बुद्धिपरिकल्पितमेकं परिपूर्णमण्डलं । तस्य मण्डलस्य ‘मण्डलं सयसहस्सेण अट्ठानउए सएहिं छित्ता इच्छेस नक्खत्ते खेत्तपरिभागेनखत्तविजए पाहुडे आहियत्तिबेमि' इति वक्ष्यमाणवचनात् अष्टानवतिशताधिकशतसहनविभा-गैर्विभज्यते, किमेवंसङ्घयानांभागानांकल्पने निबन्धनमिति चेत्, उच्यते, इह त्रिविधानि नक्षत्राणि, तद्यथा-समक्षेत्राणि अर्द्धक्षेत्राणि द्वयर्द्धक्षेत्राणि च, तत्र यावप्रमाणं क्षेत्रमहोरात्रेण गम्यते नक्षत्रैस्ता- वत्क्षेत्रप्रमाणंचन्द्रेण सहयोगंयानि गच्छंति तानि समक्षेत्राणि, तानि च पञ्चदश, तद्यथा- श्रवणो धनिष्ठा पूर्वभद्रपदा रेवती अश्विनी कृत्तिका