________________
पदं - ३५, उद्देशक:-, द्वारं -
मू. (५९७) कतिविहा णं भंते! वेदना पं० ?, गो० ! दुविहा वेदना पं०, तं०-अब्भोवगमिया य उवक्कमियाय, नेरइया णं भंते! अब्भोवगमियं वेदनं वे० वे० उवक्कमियं वेदनं वे० वे० ?, गो० ! नो अब्भोवगमियं वे० वे० उवक्कमियं वे० वे०, एवं जाव चउरिंदिया, पंचिंदियतिरिक्खजोणिया मणूसा य दुविहंपि वे० वे०, वाणमंतरजोतिसियवेमाणिया जहा नेरइया ।
वृ. 'कतिविहा णं भंते!' इत्यादि, तत्राभ्युपगमिकी नाम या स्वयमभ्युपगम्यते, यथा साधुभिः केशोल्लुञ्चनातापनादिभिः शरीरपीडा, अभ्युपगमेन स्वयमङ्गीकारेण निर्वृत्ता आभ्युपगमिकीति व्युत्पत्तेः, उपक्रमणमुपक्रमः स्वयमेव समीपे भवनमुदीरणाकरणेन वा समीपानयनं तेन निर्वृत्ता औपक्रमिकी, स्वयमुदीर्णस्य उदीरणाकरणेन वा उदयमुपनीतस्य वेदनीयकर्मो विपाकानुभवनेन निर्वृत्ता इत्यर्थः,
तत्र पञ्चेन्द्रियतिर्यञ्चो मनुष्याश्च द्विविधामपि वेदनां वेदयन्ते, सम्यग्ध्शां पञ्चेन्द्रियतिरश्चां मनुष्याणां च कर्मक्षपणार्थमाभ्युपगमिक्या अपि वेदनायाः सम्भवात् शेषास्त्वौपक्रमिकीमेव वेदनां वेदयन्ते नाभ्युपगमिकीं, पृथिव्यप्तेजोवायुवनस्पतिद्वित्रिचतुरिन्द्रियाणां मनोविकलतया विवेकाभावतस्तथाप्रतिपत्तेरभावात्, नारकभवनपतिव्यन्तरज्योतिष्कवैमानिकानां च तथाभवस्वाभाव्यादिति, एतदेव सूत्रकृत् प्रतिपादयति- 'नेरइया णं भंते!' इत्यादि सुगमं । पुनः प्राकारन्तरेण वेदनामेवाभिधित्सुराह
मू. (५९८) कतिविहा णं भंते! वेदना पं० ?, गो० ! दुविहा वेदना पं०, तं०-निदाय अनिदाय, नेरइया णं भंते! किं निदायं वेयणं वेदयंते अनिदायं वे० वे० ?, गो० ! निदायपि वे० वे० अनिदायपि वेदनं वे०,
२६७
सेकेणट्टेणं भंते! एवं दु० - नेरइया निदायंपि अनिदायपि वे० दे० ?, गो० ! नेरइया दुबिहा पं० तं०- सण्णीभूया य असण्णीभूया य, तत्थ णं जे ते सण्णिभूया ते णं निदायपि वे० वे०, तत्थ णं जे ते असण्णीभूता ते णं अनिदायं वेदणं वे०, से तेणट्टेणं ?, गो० ! एवं नेरइया निदायंपि वेयणं वे० अनिदायपि वे० वे०, एवं जाव थणियकुमारा,
पुढविकाइयाणं पुच्छा, गो० ! नो निदायं वे० वे० अनिदायं वे० वे०, से केणट्टेणं भंते! एवं० पुढविकाइया नो निदायं वे० वे० अनिदायं वे० वे० ?, गो० ! पुढविकाइया सव्वे असण्णी असणिभूयं अनिदायं वे० वे०, से तेणट्टेणं गो० ! एवं० पुढविकाइया नो निदायं वे० वे०, अनिदायं वे० वे०, एवं जाव चउरिदिया, पंचिंदियतिरिक्खजोणिया मणूसा वाणमंतरा जहा नेरइया,
जोइसियाणं पुच्छा, गो० ! निदायंपि वेयणं वे० वे० अनिदायपि वेयणं वेद०, से केणट्टेणं भंते! एवं वु०-जोइसिया निदायंपि० अनिदायंपि वेयणं वेदंति ?, गो० ! जोइसिया दुविहा पं० तं० - माइमिच्छद्दिविवण्णगा य अमइसम्मद्दिट्ठीउववन्नगा य, तत्थ णं जे ते माइमिच्छद्दिट्टिउववन्नगा ते णं अनिदायं वेयणं वेयंति, तत्थ णं जे ते अमाईसम्मादिट्ठीउ० ते णं निदायं वे० वे०, से एतेणट्टेणं गो० ! एवं० जोइसिया दुविहंपि वेदनं वे०, एवं वेमाणियावि
वृ. 'कतिविहा णं भंते!' इत्यादि, च अनिदा च, तत्र नितरां निश्चितं वा सम्यक् दीयते चित्तमस्यामिति निदा, बहुलाधिकाराद् 'उपसर्गादात' इत्यधिकरणे धञ्, सामान्येन चित्तवती सम्यग्विवेकवती वा इत्यर्थः, इतरा त्वनिदा-चित्तविकला सम्यग्विवेकविकला वा, एतामेव
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org