________________
३८
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्र-१-१/-1-1७७ मू. (७७) जे यावन्ना तहप्पगारा, से तं हरिया ।। से किं तं ओसिहिओ?, ओसिहिओ अनेगविहाओ पन्नत्ताओ, तं०- साली वीही गोहुम जव जवजवा कलमसूरतिलमुग्गमासणिप्फावकुलत्थआलिसंदसतीणपलिमंथा अयसीकुसुंभकोद्दव कंगूरालगमासकोइंसासणसरिसवमूलिगबीया, जे यावना तहप्पगारा, सेत्तं ओसहीओ।।.
सेकिंतंजलरुहा?,जलरुहाअनेगविहापन्नत्ता, तं०-उदएअवए पनए सेवाले कलंबुया हढे कसेरुया कच्छभाणी उप्पले पउमे कुमुदे णलिणे सुभए सुगंधिए पोण्डरीयए महापुंडरी-यए सयपत्ते सहस्सपत्ते कल्हारे कोकनदे अरविंदे तामरसे भिसे भिसमुणाले पोखले पोक्खलस्थिमुए, जे यावन्ना तहप्पागारा, से तंजलरुहा।।
से किंतं कुहुणा?, कुहुणा अनेगविहा पन्नत्ता, तं-आह काए कुहणे कुणके दव्वहलिया सफाए सज्झाए छत्तोए वंसीण हिताकुरए, जे यावन्ना तहप्पगारा, से तं कुहुणा ।। मू. (७८) . नानाविह संठाणा रुक्खाणं एगजीविया पत्ता ।
खंधाविएगजीवा तालसरणालिएरीणं ।। मू. (७९) जह सगलसरिसवाणं सिलेसमिस्साण वट्टिया विट्टी।
पत्तेयसरीराणं तहेति सरीरसंघाया। मू. (८०) जह वा तिलपप्पडिया बहुएहिं तिलेहि संहता संती।
पत्तेयसरीराणं तह होति सरीरसंघाया। मू. (८१) सेत्तं पत्तेयसरीरबादरवणप्फइकाइया॥
वृ.एतेगुच्छादिभेदाः स्वरूपतएव प्रतीताः, केचिद्देशविशेषादवगन्तव्याः, अत्र वृक्षादिषु यस्यैकस्य नाम गृहीत्वाऽपरत्रापि तन्नाम गृहीतं तत्रान्यो भिन्नजातीयः सद्ग्नामा प्रतिपत्तव्यः, अथवा एकोऽपि कश्चिदनेकजातीयको भवति, यथा-नालिकेरीतरुरेकास्थिकत्वादेकास्थिकः, त्वचो वलयाकारत्वाच्च वलयः, ततोऽनेकजातीयत्वादपि तन्नाम निर्दिश्यमानं न विरुध्यते।
साम्प्रतमुक्तानुक्तार्थसंग्रहार्थमिदमाह- 'नानाविदेहेत्यादि' नानाविधं-नानाप्रकारं संस्थानं-आकृतिर्येषां तानि नानाविधसंस्थानानि, 'वृक्षाणा'मिति वृक्षग्रहणमुपलक्षणं, तेन गुच्छगुल्मादीनामपि द्रष्टव्यं, पत्राणि एकजीवकानि-एकजीवाधिष्टितानि वेजितव्यानि, स्कन्धोऽपि एकजीवाधिष्ठितः, किं सर्वेषामपि?,नेत्याह-तालसरलनालिकेरीणां, तालसरलनालिकेरीग्रहणमुपलक्षणं, तेनान्येषामपि यथाऽऽगममेकजीवाधिष्ठितत्वंस्कन्धस्यप्रतिपत्तव्यं, अन्येषांतु स्कन्धाः प्रत्येकमनेकप्रत्येकशरीरजीवात्मका इति सामर्थ्यादवसेयं, 'खंधावि अणेगजीविया' इतिपूर्वमभिधानात् । अथ अयदि प्रत्येकमनेकशरीरजीवाधिष्ठितास्ततः कमथमेकखण्डशरीराकारा उपलभ्यन्ते इति ?, तदवस्थानस्वरूपमाह-'जह सगले' त्यादि, यथा सकलसर्षपाणां 'श्लेष्ममिश्राणां' श्लेष्म- द्रव्यविमिश्रितानां वलिता वत्तिरेकरूपा भवति, अथ ते सकलसर्षपाः परिपूर्णशरीरा; सन्तः पृथक्स्वस्वावगाहनयाऽवतिष्ठन्ते 'तथा' अनवैवोपमया प्रत्येकशरीराणां जीवानां शरीरसङ्घाताः पृथक्पृथक्स्वस्वागाहना भवन्ति, इह श्लेषद्रव्यस्थानीयं रागद्वेषोपचितं तथाविधं कर्म सकल- सर्षपस्थानीयाः प्रत्येकशरीराः, सकलसर्षग्रहणं सर्षपवैविक्त्यप्रतिपत्त्या पृथक्स्वस्वावगाहकप्रत्येक-शरीरवैविक्त्यप्रतिपत्त्यर्थं।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org