Page Text
________________
१५२
प्रज्ञापनाउपाङ्गसूत्र-१-३/-/२१/२८३
तदवयवाश्च प्रदेशाः तथेहापि सकलः कालो द्रव्यं तदवयवाश्च समयाः प्रदेशा इति, तदयुक्तं, दृष्टान्तदा न्तिकवैषम्यात्, परमाणूनां समुदायः तदा स्कन्धो भवति यदा ते परस्परसापेक्षतया परिणमन्ते, परस्परनिरपेक्षणांकेवलपरमैणूनामिवस्कन्धत्वायोगात्, अद्धासमयास्तुपरस्परनिरपेक्षा एव, वर्तमानसमयभावे पूर्वापरसमययोरभावात्, ततो न स्कन्धत्वपरिणामः, तद्यावाच्च नाद्धा. समयाः प्रदेशाः, किं तु पृथग् द्रव्याण्येवेति ।। सम्प्रत्यमीषां धर्मास्तिकायादीनां सर्वेषां युगपत् द्रव्यार्थप्रदेशार्थतयाऽल्पबहुत्वमाह
धर्मास्तिकायोऽधर्मास्तिकाय आकाशास्तिकाय एते त्रयोऽपि द्रव्यार्थतया तुल्याः सर्वस्तोकाश्च, प्रत्येकमेकसङ्ख्याकत्वात्, तेभ्यो धर्मास्तिकायोऽधर्मास्तिकायएतौ द्वावपि प्रदेशार्थतयाऽसद्धयेयगुणी, स्वस्थाने तुपरस्परं तुल्यौ, ताभ्यां जीवास्तिकायो द्रव्यार्थतयाऽनन्तगुणः, अनन्तानां जीवद्रव्याणां भावात्, स एव जीवास्तिकायः प्रदेशार्थतयाऽसङ्ख्येगुणः, प्रतिजीवमसङ्ख्येयानांप्रदेशानां भावात्, तस्मादपिप्रदेशार्थतयाजीवास्तिकायातुपुद्गलास्तिकायो द्रव्यार्थतयाऽनन्तगुणः, प्रतिजीवप्रदेशं ज्ञानावरणीयादिकमपुद्गलस्कन्धानामप्यनन्तानां भावात्, स एव पुद्गलास्तिकायः प्रदेशार्थतयाऽसल्येयगुणः, अत्र भावना प्रागिव, तस्मादपि प्रदेशार्थतया पुद्गलास्तिकायात् अद्धासमयो द्रव्यार्थप्रदेशार्थतयाऽनन्तगुणः, अत्रापि भावना प्रागिव, तस्मादप्याकाशास्तिकायः प्रदेशार्थतया अनन्तगुणः, सर्वास्वपि दिक्षु तस्यान्ताभावात्, अद्धासमयस्य च मनुष्यक्षेत्रमात्रभावात् ।। गतमस्तिकायद्वारम्, इदानीं चरमद्वारमाह
-पद-३-दारं-२२:- "चरम" मू. (२८४) एएसिणं भंते ! जीवाणं चरिमाणं अचरिमाण य कयरे कयरेहितो अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा?, गोयमा ! सवयोवा जीवा अचरिमा चरिमा अनंतगुणा।
वृ.इह येषा चरमो भवः संभवी योग्यतयाऽपितेचरमा उच्यन्ते, ते चार्थात् भव्याः, इतरे अचरमा-अभव्याः सिद्धाश्च, उभयेषामपिचरमभवाभावात्, तत्र स्तोका अचरमाः, अभव्यानां सिद्धाना च समुदितानामप्यजघन्योत्कृष्टयुक्तानन्तकपरिमाणत्वात्, तेभ्योऽनन्तगुणाश्चरमाः, अजधन्योत्कृष्टानन्तानन्तकपरिमाणत्वात् ॥ गतं चरमद्वारम्, अधुना जीवद्वारमाह
-पद-३-दारं-२३:- "जीवः" मू. (२८५) एएसिणं भंते! जीवाणं पोग्गलाणं अद्धासमयाणं सम्बदव्वाणं सव्वपएसाणं सब्बपञ्जवाण य कयरे कयरेहितो अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा?, गोयमा! सव्वत्थोवा जीवा पोग्गला अनंतगुणा अद्धासमया अनंतगुणा सब्बदव्वा विसेसाहिया सब्बपएसा अनंतगुणा सव्वपअवा अनंतगुणा । दारं।
१. सर्वस्तोका जीवाः, तेभ्यः पुद्गला अनन्तगुणाः, तेभ्योऽद्धासमया अनन्तगुणाः, अत्र भावना प्रागेव कृता, तेभ्योऽद्धासमयेभ्यः सर्वद्रव्याणि विशेषाधिकानि, कथमिति चेत्, उच्यते, इहयेऽनन्तरमद्धासमयाः पुद्गलेभ्योऽनन्तगुणा उक्तास्तेप्रत्येकंद्रव्याणिततोद्रव्यचिन्तायां तेऽपिपरिगृह्यन्तेतेषुचमध्येसर्वजीवद्रव्याणि सर्वपुद्गलद्रव्याणिधर्माधर्माकाशास्तिकायद्रव्याणि चप्रक्षिप्यन्ते तानिचसमुदितान्यप्यद्धासमयानामनन्तभागकल्पानीतितेषुप्रक्षिप्तेष्वपिमनागधिकत्वं जातं इत्यद्धासमयेभ्यः सर्वद्रव्याणि विशेषाधिकानि, तेभ्यः सर्वप्रदेशा अनन्तगुणाः,
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003349 |
| Book Title | Agam Sutra Satik 15 Pragnapana UpangSutra 04 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 664 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, Agam 15, & agam_pragyapana |
| File Size | 14 MB |