________________
४४२
जीवाजीवाभिगमउपागसूत्रम् ३/वै०-२/३३७ एगिदियरूवाणिवाजावपंचिंदियरूवाणिवा, ताइंसंखेसाइपिसंखेजाइपिसरिसाइंपिअसरिसाइंपि संबद्धाइपिअसंबद्धाइपिरूवाइं विउव्वंति विउवित्ता अप्पणा जहिच्छियाइंकजाई करेंतिजाव अचु, गेवेजणुत्तरोववातिया देवा किंएगतंपभूविउब्बितएफुहतंपभू विउव्वितए?, गोयमा! एगत्तंपि पुहत्तंपि, नो वेवणं संपत्तीए विउब्बिसु वा विउव्वंति वा विउव्विस्संति वा।
सोहम्मीसाणदेवा केरिसयं सायासोक्खं पञ्चणुब्भवमाणा विहरंति?, गोयमा! मणुण्णा सद्दा जाव मणुण्णा फासा जाव गेविजा, अनुत्तरोववाइया अनुत्तरा सद्दाजाव फासा ।।
सोहम्मीसाणेसु देवाणं केरिसगा इट्टी पन्नत्ता?, गोयमा! महिहीया महजुइया जाव महानुभागा इवीए पं० जाव अबुओ, गेवेजनुत्तरा य सव्वे महिहीया जाव सब्वे महानुभागा अनिंदा जाव अहमिंदा नाम ते देवगणा पन्नत्ता समणाउसो! ॥
वृ. सोहम्मी'त्यादिप्रश्नसूत्रसुगम, भगवानाह-गौतम! पञ्चसमुद्घाताः प्रज्ञप्तास्तद्यथावेदनासमुद्घातः कषायसमुद्घातोमरणसमुद्घातो वैक्रियसमुद्घातस्तैजससमुद्घातः, एतेषां स्वरूपं प्रागेव द्विविधप्रतिपत्तावभिहितं, उत्तरौ द्वौ समुद्घातौ न भवतः, आहारकलब्धिकेवलित्वाभावात्, एवं तावद्वाच्ययावदच्युतः कल्पः, गेवेजगदेदाणंभंते!' इत्यादिप्रश्नसूत्रसुगम, भगवानाह-गौतम! पञ्च समुद्घाताः प्रज्ञप्तास्तद्यथा-वेदनासमुद्घात इत्यादि, एते च पञ्चापि तेषांशक्तितः प्रतिपत्तव्याः, कर्तव्यतया तु तत्र त्रय एव, तथा चाह-'नो चेवण मित्यादि, नैव कदाचनापि वैक्रियतैजसमुद्घाताभ्यांसमवहताः समवहन्यन्तेसमवहनिष्यन्तेप्रयोजनाभावतः प्रकृत्युपशान्ततया च वैक्रियसमुद्घातारम्भासम्भवात्, एवमनुत्तरोपपातिकानामपि वक्तव्यम्
_ 'सोहम्मी त्यादि, सौधर्मेशानयोर्भदन्त! कल्पयोर्देवाः कीशं क्षुच पिपासा च क्षुत्पिपासं प्रत्यनुभवन्तो 'विहरन्ति' आसते?,गौतम! नास्त्येतद्यत्तेक्षुत्पिपासंप्रत्यनुभवन्तोविहरन्तीति, एवं यावदनुत्तरोपपातिकाः।
___ 'सोहम्मीसाणेसु णमित्यादि, सौधर्मेशानयोभदन्त ! कल्पयोर्देवाः 'एकत्वम्' एकरूपं विकुर्वितुं प्रभवः पृथक्त्वं ?-बहूनीत्यथः, भगवानाह-गौतम ! एकत्मपि प्रभवो विकुर्वितुं पृथक्त्वमापप्रभवो विकुर्वितुं, एकत्वं विकुर्वन्त एकेन्द्रियरूपं वा द्वीन्द्रियरूपं वात्रीन्द्रियरूपं वा चतुरिन्द्रियरूपं वा पञ्चेन्द्रियरूपं वा विकुर्वितुं, पृथक्त्वं विकुर्वन्त एकेन्द्रियरूपाणि यावत्पञ्चेन्द्रियरूपाणि वा, तान्यपि सङ्ख्येयानि विकुर्वन्ति असद्ध्येयानि वा, तान्यपि 'सध्शानि' सजातीयानि वा 'असद्दशानि' विजातीयानि 'सबद्धानि' आत्मनि समवेतानि 'असंबद्धानि' आत्मप्रदेशेभ्यः पृथग्भूतानि प्रासादघटपटादीनि, यथाचतुर्दशपूर्वधराघटाघटसहनपटात्पटसहन कुर्वन्ति, विकुर्वित्वा पश्चाद् याच्छिकानि कार्याणि कुर्वन्ति, एवं तावद्यावदच्युतकल्पदेवाः, 'गेवेजगदेवाणंभंते!' इत्यादिप्रश्नसूत्रं प्रतीतं, भगवानाह-गौतम ! एकत्वमपिप्रभवोविकुर्वितुं पृथक्त्वमपि, ‘नो चेवण मित्यादि, नैवपुनः सम्पत्या साक्षाढक्रयरूपसम्पादनेन विकुर्वितवन्तो विकुर्वन्ति विकुर्विष्यन्ति एवमनुत्तरोपपातिका अपि वक्तव्याः।
'सोहम्मी'त्यादि, सौधर्मेशानयोर्भदन्त ! कल्पयोर्देवाः कीशं 'सातसौख्यं' सात-आहलादिरूपं सौख्यं सातसौख्यं प्रत्यनुभवन्तो विहरन्ति?, मगवानाह-गौतम! मनोज्ञाः शब्दामनोज्ञानिरूपाणि मनोज्ञागन्धामनोज्ञारसाःमनोज्ञाः स्पर्शाएवंरूपंसातसौख्यंप्रत्यनुभवन्तो
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org