________________
प्रतिपत्तिः-३, दीव०
३४७ तयोः, सूत्रे द्वित्वेऽपि बहुवचं प्राकृतत्वात्, शेषं सुगम, भगवानाह-गौतम! जम्बूद्वीपस्य पूर्वस्यां दिशि एनमेव लवणसमुद्रं द्वादश योजनसहस्रण्यवगाह्य 'अत्र' एतस्मिन्नवकाशे अभ्यन्तरलावणिकयोश्चन्द्रयोश्चन्द्रद्वीपौ नाम द्वीपौ वक्तव्यौ, इत्यादि जम्बूद्वीपगतचन्द्रसत्कान्द्रद्वीपवन्निरवशेषं वक्तव्यं, नवरमत्र राजधान्यो स्वकीययो:पयोः पूर्वस्यां दिशि अन्यस्मिन् लवणसमुद्रे द्वादश योजनसहस्राण्यवगाह्य वेदितव्ये।।
___ एवमभ्यन्तरलावणिकसूर्यसत्कसूर्यद्वीपावपिवक्तव्यौ, नवरं तौ जम्बूद्वीपस्य पश्चिमायां दिशि एनमेव लवणसमुद्रं द्वादश योजनसहस्राण्यवगाह्य वक्तव्यौ, राजधान्यावपि स्वकीययोः द्वीपयोः पश्चिमायां दिशि अन्यस्मिन् लवणसमुद्रे द्वादशः योजसहस्राण्यवगाह्येति ।
'कहि णं भंते !' इत्यादि, कद्र भदन्त ! बाह्यलावणिकयोश्चन्द्रयोश्चन्द्रद्वीपो नाम द्वीपी प्रज्ञप्तौ ?, बाह्यलावणिको नाम लवणसमुद्रे शखाया बहिश्चारिणौ चन्द्रौ, भगवानाह-गौतम ! लवणसमुद्रस्य पूर्वस्माद्वेदिकान्तादर्वाग्लवणसमुद्रं पश्चिमदिशि द्वादश योजनसहनाण्यवगाह्यात्र बाह्यलावणिकयोश्चन्द्रयोश्चन्द्रद्वीपौ नाम द्वीपौ प्रज्ञप्ती, तौ च धातकीषण्डद्वीपान्तेन-धातकीषण्डद्वीपदिशिअद्वैकोननवतियोजनानिचत्वारिंशतंचपञ्चनवतिभागान् योजनस्योदकादूर्द्धमुच्छितो लवणसमुद्रदिशि द्वौ कोशी, शेषवक्तव्यताऽभ्यन्तरलावणिकचन्द्रद्वीपवद्वक्तव्या, अत्रापि च राजधान्यौ स्वकीययोर्दीपयोः पूर्वस्यांतिर्यगसङ्ख्येयान् द्वीपसमुद्रान् व्यतिव्रज्यान्यस्मिन् लवणसमुद्रे वक्तव्ये, एवं बाह्यलवणिकसूर्यसत्कसूर्यद्वीपावपि वक्तव्यौ, नवरमत्र लवणसमुद्रस्य पश्चिमाद् वेदिकान्ताल्लवणसमुद्रं पूर्वस्यां दिशि द्वादश योजनसहनण्यवगाह्येति वक्तव्यं, राजधान्यावपि स्वकीययो:पयोः पश्चिमायां दिशि अन्यस्मिन् लवणसमुद्रे इति।
मू. (२११) कहि णं भंते! धायतिसंडदीवगाणं चंदाणं चंददीवा पन्नत्ता?, गोयमा ! धायतिसंडस्स दीवस्स पुरथिमिल्लाओ वेदियंताओ कालोयं णं समुदं बारस जोयणसहस्साई ओगाहित्ता एत्थ णं धायतिसंडदीवाणं चंदाणं चंददीवा नामंदीवा पन्नत्ता।
सव्वतो समंतादोकोसाऊसिताजलंताओबारसजोयणसहस्साइंतहेव विक्खंभपरिक्खेवो भूमिभागो पासायवडिंसया मणिपेढिया सीहासणा सपरिवारा अट्ठो तहेव रायहाणीओ, सकामं दीवाणं पुरत्थिमेणं अन्नंभिधायतिसंडे दीवे सेसंतं चेव, एवं सूरदिवावि।
नवरंधायइसंडस्स दीवस्स पञ्चस्थिमिल्लातो वेदियंताओकालोयंणं समुदं बारस जोयण० तहेव सबंजाव रायहाणीओसूराणं दीवाणं पञ्चत्थिमेणं अण्णमिधायइसंडे दीवे सव्वं तहेव ।।
वृ. सम्प्रति धातकीषण्डगतचन्द्रादित्यद्वीपवक्तव्यतामभिधित्सुराह-'कहि णं भंते !' इत्यादि, कन भदन्त! धातकीषण्डद्वीपगतानांचन्द्राणां, तत्रद्वादशचन्दा इति बहुवचनं, चन्द्रद्वीपा नाम द्वीपाः प्रज्ञप्ताः?, भगवानाह-गौतम ! धातकीषण्डस्य द्वीपस्य पूर्वस्यां दशि कालोदं समुद्र द्वादश योजनसहनाण्यवगाह्यात्र धातकीषण्डगतानां चन्द्राणां चन्द्रद्वीपा नाम द्वीपाः प्रज्ञप्ताः, ते चजम्बूद्वीपगतचन्द्रसत्कचन्द्रद्वीपवद्वक्तव्याः, नवरंतेसर्वासुदिक्षुजलादूर्द्धद्वौ क्रोशौ उच्छ्रितौ इति तत्र पानीयस्य स्वत्रापि समत्वाद्, राजधान्योऽपि तेषां स्वकीयाना द्वीपानां पूर्वतस्तियंगसङ्घयेयान् द्वीपसमुद्रान् व्यतिव्रज्यान्यस्मिन् धातकीषण्डे द्वीपे द्वादश योजनसहस्राण्यवगाह्यविजयाराजधानीवद्वक्तव्याः, एवं धातकीषण्डगतसूर्यस्कसूर्यद्वीपा अपि वक्तव्याः, नवरं
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org