________________
१५६
औपपातिकउपाङ्गसूत्रम्-४४
जीवेणंभंते! असंजअअविरअअप्पडिहयपञ्चक्खायपावकम्मे सकिरिए असंवुड एगंतदंडे एगंतबाले एगंतसुत्ते मोहणिजे पावकम्मं अण्हाति?, हंता अण्हाति २ ।
जीवे णं भंते ! मोहणिज्जं कम्मं वेदेमाणे किं मोहणिज्जं कम्म बंधड? वेअणिज्जं कम्म बंधइ ?, गोअमा!, मोहणिजंपि कम्मं बंधइ वेअणिजंपि कम्मं बंधति, नन्नत्य चरिममोहणिलं कम्मं वेदेमाणे वेअणिज्जं कम्मं बंधइ नो मोहणिजं कम्मं बंधइ ३।
जीवेणंभंते! असंजए अविरए अप्पडिहयपञ्चक्खायपावकम्मे सकिरिए असंवुडे एगंतदंडे एगंतबाले एगंतसुत्ते ओसन्नतसपाणघाती कालमासे कालं किच्चा निरइएसु उववजंति?, हंता उववजंति४।
जीवे णं भंते ! असंजए अविरए अपडिहयपञ्चक्खायपावकम्मे इओ चुए पेच्चा देवे - सिआ?, गोअमा! अत्थेगइया देवे सिया अत्थेगइया नो देवे सिया।।
से केणटेणं भंते ! एवं बुच्चइ-अत्यंगइआ देवे सिआ अत्थेगइआ नो देवे सिआ?, गोयमा! जे इमे जीवा गागागरनयरनिगमरायहाणिखेडकब्बडमडंबदोणमुहपट्टणासमसंबाहसन्निवेसेसु अकामताहाए अकामछुहाए अकामबंभचेरवासेणं अकामअण्हाणकसीयायवदंसमसगसेअजल्लमल्लपंकपरितावेणं अप्पतरो वा भुजतरो वा कालं अप्पाणं परिकिलेसंति अप्पतरो वा भुज्जतरो वा कालंअप्पाणं परिकिलेसित्ताकालमासे कालं किच्चा अन्नतरेसु वाणंतरेसु देवलोएसु देवत्ताए उववत्तारो भवंति, तहिं तेसिंगती तहिं तेसिं ठिती तहिं तेसिं उववाए पन्नत्ते
वृ.अथाभिदित्सितोपपातस्यकर्मबन्धपूर्वकत्वात्कर्मबन्धप्ररूपणायाह-'जीवेण'मित्यादि, 'असंजयअविरयअप्पडिहयपच्चक्खायपावकम्मे' असंयतः असंयमवान् अविरतः तपसि न विशेषेण रतः, अथवा कस्मादसंयतो?, यस्मादविरतो-विरतिवर्जितः, तथा न प्रतिहतानिसम्यक्त्वप्राप्तया ह्रस्वीकृतानि प्रत्याख्यातानि च-सर्वविरतिप्रतिपत्तितः प्रतिषेधितानि पापकर्माणि-ज्ञानावरणादीनि येन स तथा, अथवा प्रतिहतानि अतीतकालकृतानि निन्दाद्वारेण प्रत्याख्यातानिअनागतकालभावीनि निवृत्तितः पापकर्माणि-प्राणातिपातादिपापक्रयायेन स तथा।
तनिषेधेनाप्रतिहतप्रत्याख्यातपापकर्मा, ततः पूर्वपदाभ्यां सह कर्मधारयः, अत एव 'सकिरिए' सक्रयः-कायिक्यादिक्रयायुक्तः 'असंवुडे' असंवृतः-अनिरुद्धेन्द्रियः 'एगंतदंडे' एकान्तेनैव-सर्वथैव दण्डयत्यात्मानं परं वा पापप्रवृत्तितो यः स एकान्तदण्डः, ‘एगंतबाले' सर्वथा मिथ्याष्टि, अतएव 'एगंतसुत्ते सर्वथा मिथ्यात्वनिद्रया प्रसुप्तः पापकर्म ज्ञानावरणाद्यशुभं कर्म अण्हाइ' आस्नौति-आश्रवति बनातीत्यर्थः, हन्तेति कोमलामन्त्रणे प्रत्यवधारणार्थो वा, "अण्हाइ'त्ति आस्नौत्येव बघ्नात्येवेत्युत्तरं, न ह्यसंयतादिविशेषणोजीवः कस्याञ्चिदवस्थायां कर्म न बनातीति ।
तृतीयसूत्रे नन्नत्थ चरिममोहणिजं कम्मंवेदेमाणे वेअणिनं कम्मंबंधइनो मोहणिज्जति नन्नत्यत्ति-नवरं केवलमित्यर्थः, चरममोहनीयं सूक्ष्मसम्परायगुणस्थानके लोभमोहनीयसूक्ष्मकिट्टिकारूपं वेदयन् वेदनीयं बघ्नाति, अयोगिन एव वेदनीयस्याबन्धकत्वात्, न पुनर्मोहनीयं बघ्नाति, सूक्ष्मसम्परायस्य मोहनीयायुष्कवर्जानां षण्णामेव प्रकृतीनां बन्धकत्वात्, यदाह॥१॥ "सत्तविहबंधगा होति पाणिणो आउवञ्जियाणं तु।
तहसुहुमसंपराया छव्विहबंधा विणिदिवा ।।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org