________________
भगवतीअङ्गसूत्रं (२) १२/१०/५६० वीरियायाएवि समं।
जस्सणंभंते! कसायायातस्स जोगाया पुच्छा, गोयमा! जस्स कसायायातस्स जोगाया नियमअस्थि, जस्स पुण जोगाया तस्स कसायाया सिय अस्थिसिय नत्थि, एवं उवओगायाएवि समंकसायाया नेयव्वा, कसायायाय नाणायाय परोप्परं दोवि भइयव्वाओ, जहा कसायाया य उवओगाया यतहा कसायायायदंसणायायकसायायाय चरित्तायाय दोविपरोप्परंभइयव्याओ, जहा कसायाया यजोगायायतहा कसायायायवीरियाया यभाणियवाओ, एवंजहा कसायायाए वत्तव्वया भणिया तहा जोगायाएवि उवरिमाहिं समं भाणियव्वाओ। जहा दवियायाए वत्तव्ययाभणिया तहा उवयोगायाएवि उवरिल्लाहिं समं भाणियव्वा ।
जस्स चरित्ता या सिय अस्थि सिय नस्थि जस्स पुण चरित्ताया तस्स नाणाया नियम अस्थि, नाणाया वीरियाया दोवि परोप्परं भयणाए । जस्स दसणाया तस्स उवरिमाओ दोवि भयणाए, जस्स पुण ताओतस्सदंसणाया नियमं अस्थि। जस्सचरित्तायातस्स वीरियाया नियम अस्थि जस्स पुण वीरियाया तस्स चरित्ताया सिय अथिसिय नथि।
एयासिणं भंते! दवियायाणं कसायायाणं जाव वीरियायाण य कयरे र जाव विसेसा० गोयमा! सव्वत्थोवाओ चरित्तायाओनाणायाओ अनतगुणाओ कसायाओ अनंत० जोगायाओ वि० पीरियायाओवि उवोगदवियदसणायाओ तिन्निवि तुल्लाओ वि०/
वृ. 'कइविहा णमिति, 'आय'त्ति अतति-सन्ततं गच्छति अपरापरान् स्वपरपर्यायानित्यात्मा, अथवा अतधातोर्गमनार्थःत्वेन ज्ञानार्थःत्वादतति-सन्ततमवगच्छति उपयोगलक्षण
वादित्यात्मा, प्राकृतत्वाच्च सूत्रे स्त्रीलिङ्गनिर्देशः, तस्य चोपयोगलक्षणत्वात्सामान्येनैकविधत्वेऽप्युपाधिभेदादष्टघात्वं।
तत्र 'दवियाय'त्ति द्रव्यं-त्रिकालानुगाम्युपपसर्जनीकृतकषायादिपर्यायं तद्रूप आत्मा द्रव्यात्मा सर्वेषां जीवानां, 'कसायाय'त्ति द्रव्यं-निकालानुगाम्युपसर्जनीकृतकषायादिपर्यायं तद्रूप आत्मा द्रव्यात्मा सर्वेषां जीवानां, कसायाय'ति क्रोधादिकषायविशिष्ट आत्मा कषायात्मा अक्षीणानुपशान्तकषायाणां, 'जोगाय'त्ति योगा-मनःप्रभृतिव्यापारास्तप्रधान आत्मायोगात्मा योगवतामेव, “उवओगाया'त्ति उपयोगः-साकारानाकारभेदस्तप्रधान आत्मा उपयोगात्मा सिद्धसंसारिस्वरूपः सर्वजीवानां, अथवा विवक्षितवस्तूपयोगापेक्षयोपयोगात्मा, 'नाणाय'त्ति ज्ञानविशेषित उपसर्जनीकृतदर्शनादिरात्मा ज्ञानात्मा सम्यगद्दष्टेः, एवं दर्शनात्मादयोऽपि नवरं दर्शनात्मा सर्वजीवानां, चारित्रात्मा विरतानां, वीर्य-उत्थानादि तदात्मा सर्वसंसारिणामिति, उक्तञ्च॥१॥ "जीवानां द्रव्यात्मा ज्ञेयः सकषायिणां कषायात्मा ।
योगः सयोगिनां पुनरुपयोगः सर्वजीवानाम् ।। ॥२॥ ज्ञानं सम्यग्दृष्टेर्दर्शनमथ भवति सर्वजीवानाम् ।
चारित्रं विरतानां तु सर्वसंसारिणां वीर्यम् ।। इति । एवमट्याऽऽत्मानं प्ररूप्याथ यस्मात्मभेदस्य यदन्यदात्मभेदान्तरं युज्यते च न युज्यते च तस्य तद्दर्शयितुमाह-'जस्स णमित्यादि, इहाष्टौ पदानि स्थाप्यन्ते, तत्र प्रथमपदं शेषैः सप्तभिः For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International