________________
२७
शतक-११, वर्गः-, उद्देशकः-१० सर्वोत्कर्षयोगाद् यदिहग्राह्यमित्यर्थः तद्वक्ष्ये । तदेवाह - ॥१०॥ बायरनिगोयविग्गहगइयाइ जत्थ समहिया अन्ने ।
गोला हुज सुबहुला नेच्छइयपयं तदुक्कोसं ।। बादरनिगोदानां-कन्दादीनां विग्रहगतिकादयो बादरनिगोदविग्रहगतिकादयः, आदिशब्दवेहाविग्रहगतिकावरोधार्थः, यत्रोत्कृष्टपदेसमधिका अन्ये-सूक्ष्मनिगोदगोलकेभ्योऽपरे गोलका भवेयुः सुबहवोनैश्चयिकपदं तदुत्कर्षबादरनिगोदा हिपृथिव्यादिषुपृथ्व्यादयश्च स्वस्थानेषु स्वरूपतो भवन्ति न सूक्ष्मनिगोदवत्सर्वत्रेत्यतो यत्र क्वचित्ते भवन्ति तदुत्कृष्टपदं तात्विकमिति भावः । एतदेव दर्शयन्नाह-- ॥११॥ इहरा पडुच्च सुहुमा बहुतुल्ला पायसो सगलगोला ।
तो बायराइगहणं कीरइ उक्कोसयपयंमि ।। . 'इहर'त्ति बादरनिगोदाश्रयणं विना सूक्ष्मनिगोदान् प्रतीत्य बहुतुल्याः-निगोदसङ्ख्यया समानाः प्रायशः, प्रायोग्रहणमेकादिना न्यूनाधिकत्वे व्यभिचारपरिहारार्थं, क एते ? इत्याहसकलगोलाः, न तु खण्डगोलाः, अतोन नियतंकिञ्चिदुत्कृष्टपदं लभ्यते, यत एवंतो बादरनिगोदादिग्रहणं क्रियते उत्कृष्टपदे ।। अथ गोलकादीनां प्रमाणमाह॥१२॥ गोला य असंखेज्जा होति निओया असंखया गोले।
एक्कोक्कोउ निगोओ अनंतजीवो मुणेयव्यो॥ अथ जीवप्रदेशपरिमाणप्ररूपणापूर्वकं निगोदादीनामवगाहनामानमभिधित्सुराह॥१३॥ लोगस्स यजीवस्स य होन्ति पएसा असंखया तुल्ला ।
अंगुलअसंखभागो निगोयजियगलगोगाहो ॥ . लोकजीवयोः प्रत्येसमसङ्खयेयाः प्रदेशा भवन्ति तेच परस्परेण तुल्याएव, एषांचसङ्कोचविशेषाद् अङ्गुलासङ्खयेयभागो निगोदस्य तज्जीवस्य गोलकस्य चावगाह इति निगोदादिसमावगाहना तामेव समर्थःयन्नाह॥१४॥ जंमि जिओ तंमेव उनिगोअतो तम्मि चैव गोलोवि।
निप्फज्जइज खेते तो ते तुल्लावगाहणया ।। यस्मिन् क्षेत्रेजीवोऽवगाहतेतस्मिन्नेवनिगोदो, निगोदव्याप्तयाजीवस्यावस्थानात्, 'तो'त्ति ततः-तदनन्तरं निगोदमात्रत्वाद् गोलकावगाहनाया इति, यद्-यस्मात्क्षेत्रे-आकाशे ततस्तेजीवनिगोदगोलाः 'तुल्यावगाहनाकाः' समानावगाहनाका इति । अथ जीवाधवगाहनासमतासामर्थेन यदेकत्र प्रदेशे जीवप्रदेशमानं भवति तद्विभणिषुस्तत्प्रस्तावनार्थ प्रश्न कारयन्नाह॥१५॥ उक्कोसपयपएसे किमेगजीवप्पएसरासिस्स।
होज्जेगनिगोयस्स व गोलस्स व किं समोगाद ।।
: -तत्र जीवमाश्रित्योत्तरम्॥१६॥ जीवस्स लोगमेत्तस्स सुहुमओगाहणावगाढस्स।
एकेकंमि पएसे होति पएसा असंखेज्जा ।। ते च किल कल्पनया कोटीशतसङ्ख्यस्य जीवप्रदेशराशेः प्रदेशदशसहनीस्वरूपजीवा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org