________________
३१०
सूत्रकृताङ्ग सूत्रम् २/१/-/६४३ चिट्ठति, एवमेव धम्मावि पुरिसादिया जाव पुरिसमेव अभिभूय चिट्ठेति । से जहानामए पुकखरिणी सिया पुढविजाया जाव पुढविमेव अभिभूय चिट्ठति, एवमेव धम्मावि पुरिसादिया जाव पुरिसमेव अभिभूय चिट्ठति ।
से जहानामए उदगपुक्खले सिया उदगजाए जाव उदगमेव अभिभूय चिट्ठति एवमेव धम्मावि पुरिसादिया जाव पुरिसमेव अभिभूय चिट्ठति । से जहानामए उदगबुब्बुए सिया उदगजाए जाव उदगमेव अभिभूय चिट्ठति, एवमेव धम्मावि पुरिसादिया जाव पुरिसमेव अभिभूय चिट्ठति जंपिय इमं समणाणं निग्गंधाणं उद्दिवं पणीयं वियंजियं दुवालसंगं गणिपिडयं, तंजहा
आयारो सूयगडो जाव दिट्टिवातो, सव्वमेवं मिच्छा, न एयं तहियं, न एवं आहातहियं, इमं सञ्चं इमं तहियं इमं आहातहियं, ते एवं सत्रं कुव्वंति, ते एवं सन्नं संठवेति, ते एवं सन्नं सोवठ्ठवयंति, तमेवं ते तज्जाइयं दुक्खं नातिउट्टंति सउणी पंजरं जहा ॥ ते नो एवं विप्पडिवेदेति, तंजहा - किरिया इ वा जाव अनिरए इ वा, एवामेव ते विरूवरूवेहिं कम्मसमारंभेहिं विरूवरूवाई कामभोगाई समारंभंति भोयणाए ।
एवामेव ते अनारिया विप्पडिवना एवं सद्दहमाणा जाव इति ते नो हव्वाए नो पाराए, अंतरा कामभोगेसु विसण्णेत्ति, तच्छे पुरिसजाए ईसरकारणिएत्ति आहिए।
वृ. अथ द्वितीयपुरुषादनन्तरं तृतीय ईश्वरकारणिक आख्याये, समस्तस्यापि चेतनाचेतन रूपस्य जगत ईश्वरः कारणं, प्रभाणं चात्रतनुभुवनकरणादिकं धर्मित्वेनोपादीयते, ईश्वरकर्तृकमिति साध्यो धर्म, संस्थानविशेषत्वात् कूपदेवकुलादिवत् तथा स्थित्वा २ प्रवृत्तेर्वास्यादिवत्, उक्तं च ॥१॥ “अज्ञो जन्तुरनीशः स्यादात्मनः सुखदुःखयोः । ईश्वरप्रेरितो गच्छेत्स्वर्गं वा श्वभ्रमेव वा ॥
॥ २ ॥
इत्यादि । तथा 'पुरुष एवेदं सर्वं यद्भूतं यच्च भाव्य' मित्यादि, तथा चोक्तम् । “एक एव हि भूतात्मा, भूते भूते प्रतिष्ठितः । एकधा बहुधा चैव दृश्यते जलचन्द्रवद् ॥
इत्यादि, तदेवमीश्वरकारणिक आत्माद्वैतवादी वा तृतीयः पुरुषजात आख्यायते । 'इह खलु' इत्यादि, इहैव - पुरुषजातप्रस्तावे, खलुशब्दो वाक्यालङ्कारे, प्राच्यादिषु दिक्ष्वन्यतमस्यां दिशि व्यवस्थितः कश्चिदेवं ब्रूयात्, तद्यथा राजानमुद्दिश्य तावद्यावत्स्वाख्यातः सुप्रज्ञप्तो धर्मो भवति । स चायम्-इह खलु धर्मा-स्वभावाश्चेतनाचेतनरूपाः पुरुष - ईश्वर आत्मा वा कारणमादिर्येषां ते पुरुषादिका ईश्वरकारणिका आत्मकारणिका वा, तथा पुरुष एवोत्तरं कार्यं येषां ते पुरुषोत्तराः, तथा पुरुषेण प्रणीताः सर्वस्य तदधिष्ठितत्वात् तदात्मकत्वाद्वा, तथा पुरुषेण द्योतिताः- प्रकाशीकृताः प्रदीपमणिसूर्यादिनेव घटपटादय इति । ते च धर्मा जीवानां जन्मजरामरणव्याधिरोगशोकसुखदुःखजीवनादिकाः, अजीवधर्मास्तु मूर्तिमतां द्रव्याणां वर्णगन्धरसस्पर्शा अमूर्तिमतां च धर्माधर्माकाशानां गत्यादिका धर्मा, सर्वेऽपीश्वरकृता आत्माद्वैतवादे वाऽऽत्मविवर्ताः सर्वेऽप्येते पुरुषमेवाभिभूय: अभिव्याप्य तिष्ठन्ति ।
अस्मिन्नर्थे ध्ष्टान्तानाविर्भावयन्नाह 'से जहानामए' इत्यादि, सेशब्दस्तच्छब्दार्थे, नामशब्दः
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International
-
,