________________
अध्ययनं -१, उद्देशक:- [नि. ५५ ]
३५
वहपरिणएक्कमेक्कं दहंमि मच्छेण निव्वेओ ॥
वृ. द्रव्यापाये उदाहरणं द्वौ तु, तुशब्दादन्यानि च, वणिजौ, भ्रातरौ ' धननिमित्तं' धनार्थं वधपरिणतौ ‘एकैकम्' अन्योऽन्यं हूदे मत्स्येन निर्वेद इति गाथाक्षरार्थः ॥ भावार्थस्तु कथानकादवसेयः, तच्चेदमएगंमि संनिवेसे दो भायरो दरिद्दप्पाया, तेहिं सोरट्ठे गंतूण साहस्सिओ नउलओ रूवगाणं विढविओ, ते असयं गामं संपत्थिया, इंता तं णउलयं वारएण वहंति, जया एगस्स हत्थे तदा इयरो चिंतेइ- 'मारेमि नवरमेए रूवगा ममं होतुं एवं बीओ चिंतेइ "जहाऽहं एअं मारेमि " ते परोप्परं वहपरिणया अज्झवस्संति । तओ जाहे सग्गामसमीवं पत्ता तत्थ नईतडे जिट्ठेअरस्स पुनरावित्ति जाया--' धिरत्थु ममं, जेन मए दव्वस्स कए भाउविनासो चितिओ परूण्णो, इअरेण पुच्छिओ, कहिओ, भणई-ममंपि एयारिसं चित्तं होतं, ताहे एअस्स दोसेणं अम्हेहिं एअं चितिअंतिकाउं तेहिं सो नउलओ दहे छूढो, ते अ घरं गया, सो अनउलओ तत्थ पडतो मच्छएण गिलिओ, सो अ मच्छो मेएण मारिओ, वीहीए ओयारिओ । तेसिं च भाउगाणां भगिनी मायाए वीहिं पटुविआ जहा मच्छे आणेह जं भाउगाणं ते सिज्झंति, ताए अ समावत्तीए सो चेवमच्छओ आनीओ, चेडीए फालिंलतीए नउलओ दिट्ठो, चेडीए चिंतिअं - एस नउलओ मम चेव भविस्सइत्ति उच्छंगे कओ, ठविज्जंतो य थेरीए दिट्ठो नाओ अ, तीए भणियं-किमेअं तुमे उच्छंगे कयं ?, सावि लोहं गयाण साह, ताओ दोवि परोप्परं पहयातो, सा थेरी ताए चेडीए तारिसे मम्मप्पएसे आहया जेन तक्खणमेव जीवियाओ ववरोंविया, तेहिं तु दारएहिं सो कलहवइअरो नाओ, स नउलओ दिट्ठो, थेरी गाढप्पहारा पाणविमुक्का निस्सङ्कं धरणितले पडिया दिट्ठा, चितिअं च नेहिइमो सो आयबहुलो अ(न)त्थोत्ति । एवं दव्वं अवायहेउत्ति । लौकिके अप्पाहुः"अर्थानामर्जने दुःखमर्जितानां च रक्षणे ।
आये दुःखं व्यये दुःखं, धिग् द्रव्यं दुःखवर्धनम् ॥१॥
अपायबहुलं पापं, ये परित्यज्य संश्रिताः ।
तपोवनं महासत्त्वास्ते धन्यास्ते तपस्विनः ॥२॥" इत्यादि ।
एतावत्प्रकृतोपयोगि। तओ तेसिं तमवायं पिच्छिऊण णिव्वेओ जाओ, तओ तं दारियं कस्सइ दाऊण निव्विण्णकामभोआ पव्वइयत्ति गाथार्थः ॥ इदानीं क्षेत्राद्यपायप्रतिपादनायाहखेत्तंमि अवकमणं दसारवग्गस्स होइ अवरेणं ।
नि. [५६]
दीवायणो अकाले भावे मंडुक्कि आखवओ ॥
वृ. तत्र क्षेत्र इति द्वारपरामर्शः, ततश्च क्षेत्रादपाय: क्षेत्रमेव वा तत्कारणात्वादिति । तत्रोदाहरणमपक्रमणम्-अपसर्पणं 'दशारवर्गस्य' दशारसमुदायस्य भवति 'अपरेण' अपरत इत्यर्थः भावार्थ: कथानकादवसेयः, तच्च वक्ष्यामः । द्वेपायनश्चकालं द्वेयापन ऋषिः, काल इत्यत्रापी कालादपाय: कालापायः काल एव वा तत्कारणत्वादिति, अत्रापि भावार्थ: कथानकगम्य एव, तच्च वक्ष्यामः ‘भावे मंडुक्किकाक्षपक' इत्यत्रापि भावादपायो भावपायः स एव वा तत्कारणत्वादिति, अत्रापि च भार्वार्थ: कथानकदवसेयः, तच्च वक्ष्याम इति गाथाक्षरार्थः ॥ भावार्थ उच्यते - खित्तापाओदाहरणं दसारा हरिवंसरायाणो एत्थ महई कहा जहा हरिवंसे । उवओगियं चेव भण्णए, कंसंमि विनिवाइए सावायं खेत्तमेयंतिकाऊण जरासंघराय भएण दसारवग्गो -
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International