________________
१२८
दशवैकालिक-मूलसूत्र-४/-/३२ प्रयोगार्थः ॥ प्रयोगश्च-विद्यमानकर्तृकमिदं शरीरम्, आदिमत्प्रतिनियताकारत्वात्, घटवत् । आह-इदंत्रसकायनिगमनमनभिधाय अस्थाने 'सर्वे प्राणिन: परमधर्माण' इत्यनन्तरसूत्रसंबन्धिसूत्राभिधानं किमर्थम्?, उच्यते, निगमनसूत्रव्यवधानवदर्थान्तरेण व्यवधानख्यापनार्थम्, तथाहित्रसकायनिगमनसूत्रावसानो जीवाभिगमः, अत्रान्तरे अजीवाभिगमाधिकारः, तदर्थमभिधाय चारित्रधर्मो वक्तव्यः, तथा च वृद्धव्याख्या-एसो खलु छट्ठो जीवनिकाओ तसकाउत्ति पवुच्चइ, एस ते जीवाभिगमो भणिओ, इयाणि अजीवाभिगमो भण्णइ-अजीवा दुविहा, तंजहा-पुग्गला य नोपोग्गला य, पोग्गला छव्विहा,तंजहा-सुहुमसुहुमा सुहुमा सुहुमबायरा बायरसुहुमा बायरा बायरबायरा। सुहुमसुहमा परमाणुपोग्गला, सुहमा दुपएसियाओ आढत्तो जाव सुहमपरिणओ अनंतपएसिओखंधो, सुहुमबायरा गंधपोग्गला, बायरसुहुमावाउक्कायसरीरा, बादरा आउकायसरीरा उस्सादीणं, बायरबायरा तेउवणस्सइपुढवितससरीराणि।
अहवा चउव्विहा पोग्गला, तंजहा-खंधा खंधदेसाखंधपएसा परमाणुपोग्गला, एसपोग्गलत्थिकाओ गहणलक्खणो, नोपोग्गलत्थिकाओ तिविहो, तंजहा-धम्मत्थिकाओ अधम्मत्थिकाओ आगासत्थिकाओ, तत्थ धम्मत्थिकाओ गइलक्खणो, अधम्मत्थिकाओ ठिइलक्खणो, आगासत्थिकाओ अवगाहलक्खणो, तथा चैतत्संवाद्यार्षम्
"दुविहा हुंति अजीवा पोग्गलनोपोग्गला य छत्तिविहा परमाणुमादि पोग्गल नोपोग्गल धम्म-मादिया ।।१।। सुहुमसुहुमा या सुहुमा तहचेवय सुहुमबायरा नेया।
बायरसुहमा बायर तह बायरबायरा चेव॥२॥ परमाणु दुप्पएसादिगा उतह गंधपोग्गला होन्ति।
वाऊ आउसरीरा तेऊमादीण चरिमा उ॥३॥ धम्माधम्माऽऽगासालोए नोपोग्गला तिहा होति।
जीवाईण गईट्ठिइअवगाहनिमित्तगा नेया॥४॥" मू.(३३)इच्चेसिंछण्हंजीवनिकायाणं नेवसयंदंडंसमारंभिज्जा नेवन्नेहिंदंडंसमारंभाविज्जा दंडंसमारंभंतेऽवि अन्ने न समणुजाणामि जावज्जीवाए तिविहं तिविहेणं मणेणं वायाए कारणं न करेमिन कारवेमिकरंतंपिअन्ननसमणुजाणामितस्स भंते! पडिक्कमामिनिंदामि गरिहामिअप्पाणं वोसिरामि।
वृ.उक्तो जीवाभिगमः, साम्प्रतं चारित्रधर्मः, तत्रोक्तसंबन्धमेवेदंसूत्रम्-'इच्चेसिं' इत्यादि, सर्वे प्राणिनः परमधर्माण इत्युनेन हेतुना ‘एतेषां षण्णां जीवनिकायाना'मिति, सुपांसुपो भवन्तीति सप्तम्यर्थे षष्ठी, एतेषुषट्सुजीवनिकायेषु-अनन्तरोदितस्वरूपेषु नैव स्वयम्' आत्मना दण्डं' संघट्टनपरितापनादिलक्षणं समारभेत' प्रवर्तयेत्, तथा नैव अन्यैः' प्रेष्यादिभिः' 'दण्डम्' उक्तलक्षणं 'समारंभयेत्' कारयेदित्यर्थः, दण्डंसमारभमाणानप्यन्यान् प्राणिनो न समनुजानीयात्' नानुमोदयेदिति विधायकं भगवद्वचनम्। यतश्चैवमतो यावज्जीव'मित्यादि यावद्व्युत्सृजामि, एवमिदंसम्यक्प्रतिपद्येतेत्यैदम्पर्य, पदार्थस्तु-जीवनंजीवा यावज्जीवा यावज्जीवम्-आप्राणोपरमादित्यर्थः, किमित्याह
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org