________________
१४२
आवश्यक मूलसूत्रम् - २- ४ / २३ कीरइ, जो पडिस्सए अच्छइ सो उच्चारपासवणखेलमत्तगे विगिंचइ वसहिं पमज्जइत्ति काउस्सग्गदारं गयं, इदानिं खमणासज्झायस्स दारा भन्नंति
खमणेय असज्झाए राइनिय महानिणाय नियगा वा । सेसेसु नत्थि खमणं नेव असज्झाइयं होइ । । ६० ॥
वृ- क्षपणं अस्वाध्यायश्च जइ 'राइणिओ'त्ति आयरिओत्ति ' महानिनाओ' त्ति महाजननाओ नियगा वा सन्नायगा वा से अत्थि, तेसिं अधितित्ति कीरइ, 'सेसेसु नत्थि खमणं' सेसेसु साहुसु न कीरइ खमणं, नेव असज्झाइयं होइ, सज्झाओवि कीरइत्ति भणियं, एवं ताव सिवे, असिवे खमणं नत्थि जोगवुड्डी कीरइ, काउस्सग्गो अविहविगिंचणियाए न कीरइ, पडिस्सए मुहुत्तयं संचिक्खाविज्जइ जाव उवउत्तो, तत्थ अहाजायं न कीरइ, तत्थ जेण संधारएण नीणिओ सो विकरणो कीरइ, जइ न करेंति असमाचारी पवइ, अहिगरणं आणेज्ज वा देवया पंता तम्हा विकरणो कायव्वो, खमणासज्झागदारा गया, अवलोयणेत्ति दारं
अवरज्जुस तत्तो सुत्तत्थविसारएहिं थिरएहिं । अवलोयण कायद्वा सुहासुहगइनि मित्तट्ठा ।। ६१ ॥ जं दिसि विकड्डिड्यं खलु सरीरयं अक्खुयं तु संविक्खे । तं दिसि सिवं वयंती सुत्तत्थविसारया धीरा ||६२ ॥
वृ- एएसिं वक्खाणं- 'अवरुज्ज (रज्ज) यस्स' त्ति बिइयदिणंभि अवलोयणं च कायव्वं, सुहासु जाणणत्थं गइजाणणत्थं च तं पुण कस्स धेप्पइ ? - आयरियस्स महिड्डियस्स भत्तपच्चक्खाइयस्स अन्नो वा जो महातवस्सी, 'जं दिसं तं सरीरं कड्ढियं तं दिसं सुभिक्खं सुहविहारं च वदंति, अह तत्थेव संविक्खियं अक्खुयं ताहे तंभि देसे सिवं सुभिक्खं सुहविहारं च भवइ, जइदिवसे अच्छइ तइवरिसाणि सुीभक्खं, एयं सुहासुहं, इदानिं ववहारओ गई भाणामि
एत्थ य थलकरणे विमाणिओ जोइसिओ वाणमंतर समंभि ।
गड्ढा भवणवासी एस गई से समासेण । । ६३ ॥
बृ- निगदसिद्धैव व्याख्यातं द्वारगाथाद्वयं, साम्प्रतं तस्मिन्नैव द्वारगाधाद्वितये यो विधिरुक्तः स सर्वः क्वक कर्तव्यः क्व वा न कर्तव्य इति प्रतिपादयन्नाह
एसा उ विही सव्वा कायव्वा सिंमि जो जहिं वसइ ।
असिवे खमण विवड्डी काउस्सग्गं च वज्जेज्जा | | ६४ ॥
वृ- 'एसे 'ति अनंतवक्खायविही मेरा सीमा आयरणा इति एगठ्ठा, 'कायव्वा' करेयव्वा तुशब्दोऽवधारणे ववहियसंबंधओ कायव्वो एवं, कंमि ? 'सिवंभि त्ति प्रान्तदेवताकृतोपसर्गवर्जिते काले 'जो' साहू 'जहिं' खेत्ते वसई, असिवे कहं ? असिवे खमणं विवज्जइ, किं पुण?, जोगविवड्ढी कीरइ, 'काउस्सग्गं च वज्जेज्जा' काउस्सग्गो व न कीरइ ।। साम्प्रतमुक्तार्थोपसंहारार्थ गाथामाहएसो दिसाविभागो नायव्वो दुविहदव्वहरणं च । वोसिरणं अवलोयण सुहासुहगविसेसो य ||६५ ॥
वृ- 'एसो' इति अनंतरदारगाहादुयस्सऽत्थो किं ? - 'दिसाविभागो नायव्वो' दिसिविभागो नाम अचित्तसंजयपरिद्वावणियविहिं पइ दिसिप्पदरिसणं संखेवेण दिसिपडिवज्जावणंति भणियं होइ,
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
Jain Education International