________________
२८
निशीथ-छेदसूत्रम् -१
वीरियं पितदंतर्गतमेव भवति।चसद्दाओदरिसणायारो योजचरणतवायारादिविरहितं नाणं तं निच्छयणयंगीकरणेण अन्नाणमेव । जओ भणियं
तं नेच्छइय-नयमए, अन्नाणी चेव सुमुणंतो वि । नाणफलाभावाओ, कुम्मोव निबुड्डति भबोघे ॥ संतं पितमन्नाणं, नाणफलाभावाओ सुबहुयंपि।
सक्किरियापरिहीणं, अंधस्स पदीवकोडीव्व ॥ जम्हा एवं तम्हा सिद्धं वयणं । “तदट्ठ जंमिस्सते नाणं" जतोयं सिद्धं तम्हा पंचमु वि अहिगारो ।अहवा पंचविहं जतो वीरियं तम्हापंचसु वि अहिकारो । पंच इति संखा । विधा भेदो जो यतो यस्मात् कारणात् कथ्यते । किं ? वीरियं, वीयं पराक्रमः । तस्मात्कारणात् सव्वेसु नाणाआयारादीसु अहिगारो अधिकारः प्रयोजनं-पंचविधं वीरियं कतमं किं सरूवं वा? गुरू भणति एवं[भा. ४७] भववीरियं १ गुणवीरियं २, चरित्तवीरियं ३ समाधिवीरियं च ४ ।
आयवीरियं पिय तहा, पंचविधं वीरियं अहवा ।। चू.एवं पंचविहं वीरियसरूवं भन्नति । भववीरियं निरयभवादिसु।तत्थ निरयभववीरियं इणं जंतासिकुंभिचक्ककंदुपयणबट्ठसोल्लणसिंबलिसूलादीसु भिजमाणाणं महंत वेदणोदये विजं न विलिज्जंति । एवं तेसिं भववीरियं । तिरियाण य वसभातीण महाभारूव्वहणसामत्थं, अस्साण घावणं, तहा सीय-उण्हखुह-पिवासादि-विसहणत्तं च । मणुयाण सव्वचरणपडिवत्तिसामत्थं, देवाणवि पंचविहपज्जत्तप्पत्तणंतरमेव जहाभिलसियरूवविउव्वणसामत्थं, वज्जणिवातेवेयणोदीरणे वि अविलयत्तं । एवं भववीरियं । गुणवीरियं जं ओसहीण तित्त-कडुय-कसायअंबिल-महुरगुणत्ताए रोगावणयण सामत्थं । एतं गुणवीरियं । चरित्तवीरियं नाम असेसकम्मविदारमणसामत्थं खीरादिलक्षूप्पादणसामत्थंच । समाहिवीरियं नाममणादीणंएरिसं मणादिसमाहाणमुप्पज्जतिजेणकेवलमुप्पाडेतिसव्वदुसिद्धिदेवत्तंवा निव्वत्तेति, अप्पसत्थमणादिसमाहाणेणं पुणअहे सत्तम-निरयाउयंणिव्वत्तेति।आयवीरियं दुविहं विओगायवीरियंच अविओगायवीरियं च।विओगायवीरियंजहा संसारा-वत्थस्सजीवस्स मणमादिजोगा वियोगजाभवंति। अविओगायवीरियं पुण उवओगो, असंखेज्जायपएसत्तणं च । एवं पंचविहं वीरियं ।। अहवा वीरियं इमं पंचविहं[भा. ४८] बालं पंडित उभयं, करणं लद्धिवीरियं च पंचमगं ।
नहु वीरियपरिहीणो, पवत्तते नाणमादीसु॥ चू.बालं असंजयस्सअसंजमवीरियं । पंडितं संजतस्स संजमवीरियं । बालं-पंडियवीरियं सावगस्त संजमासंजमवीरियं । करणवीरियं क्रियावीर्यं घटकरणक्रियावीर्यं पटकरणक्रियावीरियं एवं जत्थ जत्थ उट्ठाणकम्मबलसत्ती भवति तत्थ तत्थ करणवीरियं अहवा-करणवीरियं मनोवाक्कायकरणवीरियं ।जो संसारीजीवो अप्पज्जत्तगो ठाणादिसत्तसंजुत्तो तस्सतं लद्धिवीरियं भन्नति । तं च जहा भयवं तिसलाए एगदेसेण कुविखं चालियाइतो । च सद्दो समुच्चये । एवं पंचविहवीरियवक्खाणेण सव्वाणुवादिवीरियं खावियं भवति । तम्हा एवं भन्नति “नहु
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org