________________
निरयावलिका-उपाङ्गसूत्रम्- १/१५
करित्ता अप्पाणंमहता रायाभिसेणं अभिसिंचावेसि।
ततेणं से कूणिए राया चिल्लणं देविंएवं वदासि-घातेउकामेणं अम्मो! मम सेणिए राया, एवं मारेतुंबंधितुं निच्छुभिउकामएणं अम्मो! ममं सेणिए राया, तं कहन्ने अम्मो ममं सेणिएराया अचंतनेहाणुरागरत्ते? ततेणं सा चेल्लणा देवी कूणियं कुमारं एवं वदासि-एवं खलु पुत्ता! तुमंसि ममंगब्भे आभूते समाणे तिण्हंमासाणंबहुपडिपुत्राणंममंअयमेयारूवेदोहले पाउब्भूते-धन्नातो णं तातो अम्मायातो जाव अंगपडिचारियाओ निरवसेसरं भाणियव्वं जाव जाहे वि य णं तुम वेयणाए अभिभूते महता जाव तुसिणीए संचिट्ठसि, एवं खलु तव पुत्ता ! सेणिए राया अचंतनेहाणुरागरते।
तते णं से कूणिए राया चेल्लणाए देवीए अंतिए एयमहूँ सोच्चा निसम्म चिल्लणं देविं एवं वदासि-दुट्टणंअम्मो! मए कयं, सेणियंरायंपियंदेवयं गुरुजणगंअच्चंतनेहाणुरागरत्तंनियलबंधणं करतेणं, तं गच्छामि णं सेणियस्स रन्नो सयमेव नियलानि छिंदामि त्तिकट्ठ परसुहत्थगते जेणेव चारगसाला तेणेव पहारित्थगमणाए। तते णं सेणिए राया कूणियं कुमारं परसुहत्थगयंएजमाणं पासति २ एवंवयासि-एसणंकूणिए कुमारे अपत्थियपत्थिएजाव सिरिहिरिपरिवज्जिएपरसुहत्थगए इह हव्वमागच्छति, तं न नज्जइ णं ममं केणइ कुमारेणं मारिस्सतीतिक? भीए जाव संजायभए तालपुडगं विसं आसगंसि पक्खिवइ।
ततेणंसे सेणिए रायातालपुडगविसंआसगंसिपक्खित्ते समाणे मुहत्तंतरेणंपरिणाममाणसि निप्पाणे निचिट्ठ जीवविप्पजढे ओइन्ने ।ततेणं से कूणिए कुमारेजेणेव चारगसाला तेणेव उवागए २ सेणियं रायं निप्पाणं निचिटुं जीवविप्पजढं ओइग्नं पासति २ महता पितिसोएणं अप्फुण्णे समाणे परसुनियत्ते विव चंपगवरपादवे धस त्ति धरणीतलंसि सव्वंगेहिं संनिवडिए।
तते णं से कूणिए कुमारे मुहत्तंतरेणं आसत्थे समाणे रोयमाणे, कंदमाणे, सोयमाणे, विलवमाणे एवं वदासि-अहोणं मए अधन्नेणं अपुन्नेणं अकयपुन्नेणं दुटुकयं सेणियं रायं पियं देवयं अच्चंतनेहाणुरागरत्तंनियलबंधणं करतेणं मम मूलागंचेवणं सेणिए राया कालगते त्ति कट्ट ईसरतलवर जावसंधिवालसद्धिं संपरिबुडे रोयमाणे ३ महया इड्डिसक्कारसमुएणं सेणियस्स रन्नो नीहरणं करेति, बहूई लोइयाइं मयकिच्चाई करेति । तते णं से कूणिए कुमारे एतेणं महया मनोमाणसिएणं दुक्खेणं अभिभूते समाणे अन्नदा कदाइ अंतेउरपरियालसंपरिबुडे सभंडमत्तोवकरणमाताए रायगिहातो पडिनिक्खमति, जेणेव चंपा नगरी तेणेव उवागच्छइ, तत्थ विणं विपुलभोगसमितिसन्नागए, काले णं अप्पसोए जाए यावि होत्था।
वृ. 'ममघातेउकामेणं' घातयितुकामःणंवाक्यालङ्कारे मां श्रेणिको राजा ‘घातनंमारणं बन्धनंनिच्छुभणं' एते पराभवसूचकाध्वनयः ।निष्प्राणः-निर्गतप्राणः, निश्चेष्टः जीवितविप्रजढः प्राणापहारसूचकाः एते ।अवतीर्णो-भूमौ पतितः। 'अप्फुण्णे' व्याप्तःसन् । 'रोयमाणे त्ति' रुदन् 'कंदमाणे' वैक्लवं कुर्वन् ‘सोयमाणे' शोकं कुर्वन् 'विलवमाणे' विलापान् कुर्वन् । 'नीहरणं'ति परोक्षस्य यन्निर्गमादि कार्यम् । 'मणोमाणसिएणं' ति मनसि जातं मानसिकं मनस्येव यद्वर्तते वचनेनाप्रकाशितत्वात्तत्मनोमानसिकंतेनअबहिर्वर्तिनाअभिभूतः । अंतेउरपरियालसंपरिवुडे 'चंपं नगरिं मज्झं मझेणं' इत्यादि वाच्यम् ।
मू. (१६) ततेणं से कूणिए राया अन्नया कयाइ कालादीए दस कुमारे सद्दावेति २ रजंच
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org