________________
पदं-५, उद्देशकः-, द्वारं
१९५ भागअब्भहिए वा संखिज्जइभागअअअहिए वा संखिजगुणमब्भहए वा असंखिज्जइगुणम्महिए वा, ठिईए तिट्ठाणवडिए, वन्नगंधरसफासआभिणिबोहियनाणसुयनाणमइअन्नाणसुयअन्नाणअचक्खुदंसणपजवेहि य छट्ठाणवडिए
एवं तेइंदियावि, एवं चउरिदियावि नवरं दो दंसणा चक्खुदंसणं अचक्खुदंसणं ।
वृ. तत्र यत्पृथिवीकायिकादीनामवगाहनाया अङ्गुलासङ्घयेयभागप्रमाणाया अपि चतुःस्थापनपतितत्वं तदङ्गुलासङ्खयेयभागप्रमाणस्यासङ्खयेयभेदभिन्नत्वादवसेयं, स्थित्या हीनत्वमभ्यधिकत्वं च त्रिस्थानपतितं न चतुःस्थानपतितं, असङ्ख्येयगुणवृद्धिरहान्योरसंभवात्, कथं तयोरसंभव इति चेत्, उच्यते, इह पृथिव्यादीनां सर्वजघन्यमायुः क्षुल्लकभवग्रहणं, क्षुल्लकभवग्रहणस्यचपरिमाणमावलिकानां द्वेशतेषट्पञ्चाशदधिके, मुहूर्तेचद्विघटिकाप्रमाणेसर्वसङ्ख्याय क्षुल्लकभवग्रहणानां पञ्चषष्टिः सहस्रणि पञ्चशतानि षट्त्रिशधिकानि उक्तंच॥१॥ "दोन्नि सयाई नियमा छप्पन्नाइं पमाणओ हुंति ।
आवलियपमाणेण खुडगभवग्गहणमेयं ॥ ॥२॥ पन्नट्ठिसहस्साइं पंचेव सयाइंतह य छत्तीसा।
खुड्डागभवग्गहणं भवंति एते मुहुत्तेणं ॥" पृथिव्यादीनां च स्थितिरुत्कर्षतोऽपि सङ्ख्येयवर्षप्रमाणा ततो नासङ्घयेयगुणवृद्धिहान्योःसंभवः शेषवृद्धिहानित्रिकभावनात्वेवं एकस्यकिल पृथिवीकायस्य स्थितिः परिपूर्णानि द्वाविंशतिवर्षसहस्राणि अपरस्य तान्येव समयन्यनानि ततः समयन्यूनद्वाविंशतिवर्षखसहस्रस्थितिकः परिपूर्णद्वाविंशतिवर्षसहनस्थितिकापेक्षयाऽसङ्ख्येयभागहीनः तदपेक्षया त्वितरोऽसङ्खयेयभागाधिकः, तथैकस्य परिपूर्णानि द्वाविंशतिवर्षसहस्राणि स्थितिरपरस्य तान्येवान्तर्मुहूदिनोनानि, अन्तर्मुहूर्तादिकं(च)द्वाविंशतिवर्षसहस्राणां सङ्खयेयतमो भागः,
ततोऽन्तर्मुहूर्तादिन्यनद्वाविंशतिवर्षसहनस्थितिकः परिपूर्णद्वाविंशतिवर्षसहस्रस्थितिकापेक्षया सङ्ख्येयभागहीनः तदपेक्षया परिपूर्णद्वाविंशतिवर्षसहनस्थितिकः सङ्खयेयमाभ्यधिकः, तथैकस्य द्वाविंशतिवर्षसहस्राणि स्थितिरपरस्यान्तमुहूर्त मासो वर्षं वर्षसहस्रं वा, अन्तर्मुहूर्तादिकं(च)नियतपरिमाणया सङ्ख्यागुणितं द्वाविशंतिवर्षसहस्रप्रमाणं भवति तेनान्तर्मुहूर्तादिप्रमाणस्थितिकःपरिपूर्णद्वाविंशतिवर्षसहस्रस्थितिकापेक्षयासङ्खयेयगुणहीनः तदपेक्षयातुपरिपूर्णद्वाविंशतिवर्षसहस्रस्थितिकः सङ्ख्येयगुणाभ्यधिकः, एवमप्कायिकादीनामपिचतुरिन्द्रियपर्याप्तानां स्वस्वोत्कृष्टस्थित्यनुसारेण स्थित्या त्रिस्थानपतितत्वं भावनीयं ।
मू. (३१२) पंचिंदियतिरिक्खजोणियाणं पजवा जहा नेरइयाणं तहा भाणियव्वा।
मू. (३१३) मणुस्साणंभंतो! केवइया पन्जवा पन्नत्ता?, गोयमा! अनंता पजवा पन्नत्ता, से केणटेणं भंते ! एवं वुच्चइ-मणुस्साणं अनंता पजवा पन्नत्ता ?, गोयमा ! मणूसे मणूसस्स दवट्टयाए तुल्ले पएसट्टयाए तुल्ले ओगाहणट्टयाए चउट्टणवडिए ठिईए चउट्ठाणवडिए वनगंधरसफासआभिनिबोहियनाणसुयनाणओहिनाणमनपज्जवनाणकेवलनाणपज्जवेहिं तुल्ले तिहिं दसणेहिं छट्ठाणवडिए केवलदसणपज्जवेहिं तुल्ले ।
वृ.तिर्यक्पञ्चेन्द्रियाणां मनुष्याणां च चतुःस्थानपतितत्वं, तेषां ह्युल्कर्षस्त्रीणिपल्योपमानि
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org