________________
१७०
जीवाजीवाभिगमउपाङ्गसूत्रम् ३/म०/१४५ कंदर-सन्तिसेलोवट्ठाणभवणगिहेसु सन्निक्खित्ताई चिट्ठति, नो तिणढे समढे ।
एगुरुयदीवे णं भंते ! दीवे मणुयाणं केवतियं कालं ठिती पन्नता?, गोयमा! जहन्नेणं पलिओवमस्स असंखेजइभागं असंखेजतिभागेण ऊणगं उक्कोसेण पलिओवमस्स असंखेज्जतिभागं । तेणंभंते ! मणुया कालमासे कालं किच्चा कहिं गच्छंति कहिं उववजंति?, गोयमा! तेणं मणुया छम्मासावसेसाउया मिहुणताइं पसवंति अउणासीइं राइंदियाइं मिहुणाईसारक्खंति संगोविंति य, सारक्खित्तार उस्ससित्ता निस्ससित्ताकासित्ता अक्कट्ठाअव्वहिताअपरियाविया[पलिओवमस्स असंखिज्जइभागं परियाविय] सुहंसुहेणं कालमासे कालं किच्चा अन्नयरेसु देवलोएसु देवत्ताए उववत्तारो भवन्ति, देवलोयपरिग्गहाणं ते मणुयगणा पन्नत्ता समणाउसो!।
कहिणं भंते ! दाहिणिल्लाणं आभासियमणुस्साणं आभासियदीवे नामं दीवे पन्नते?, गोयमा ! जंबूद्दीवे दीवे चुल्लहिमवंतस्स वासधरपव्वतस्स दाहिणपुरच्छिमिल्लातो चरिमंतातो लवणसमुदं तिन्नि जोयण० सेसं जहा एगुरुयामं निरवसेसं सव्वं ।।
कहि णं भंते ! दाहिणिल्लाणं नंगोलिमणुस्साणं पुच्छा, गोयमा ! जंबूद्दीवे दीवे मंदरस्स पव्वयस्स दाहिणेणं चुल्लहिमवंतस्स वासधरपव्व० उत्तरपुरचछिमिल्लातो चरिमंतातो लवणसमुदं तिण्जिोयणसताइंसेसंजहा एगुरुयमणुस्साणं । कहिणंभंते ! दाहिणिल्लाणं वेसाणियमणुस्साणं पुच्छा, गो०! जंबूद्दीवेदीवे मंद० पव्व० दाहिणेणं चुल्लहिमवंतस्स वासधरपव्व० दाहिणपञ्चस्थिमिल्लाओ चरिमंताओ लवणसमुदं तिन्नि जोयण० सेसंजहा एगुरुयाणं ।
वृ. 'एगोरुयदीवस्सणंभंते!' इत्यादि, एकोरुकद्वीपस्यणमितिपूर्ववत्भदन्त! 'कीशः' क इव दृश्यः ‘आकारभावप्रत्यवतारः' भूम्यादिस्वरूपसम्भवः प्रज्ञप्तः?, भगवानाह-गौतम ! एकोरुकद्वीपे बहुसमरमणीयः' प्रभूतसमः सन्म्यो भूमिभागः प्रज्ञप्तः । ‘से जहानामए आलिंगपुक्खरेइवा' इत्यादिरुत्तरकुरुगमस्तावदनुसतव्यो यावदनुसअनासूत्रं, नवरमत्रनानात्विदं मनुष्या अष्टौ धनुःशतान्युच्छ्रिता वक्तव्याश्चतुःषष्टि पृष्ठकरण्डकाः-पृष्ठवंशाः, बृहत्यमाणानां हितेबहवो भवन्ति, एकोनाशीतिं च रात्रिन्दिवानि स्वापत्यान्यनुपालयन्ति, स्थितिस्तेषां जघन्येन देशोनः पल्योपमासङ्खयेयभागः, एतदेव व्याचष्टे-पल्योपमासङ्खयेयभागन्यूनः, उत्कर्षतः परिपूर्ण पल्योपमासङ्ख्येयभागः । 'कहिणंभंते!' इत्यादि, कभदन्त! दाक्षिणात्यानामाभाविकमनुष्याणामाभाधिकद्वीपो नाम द्वीपः प्रज्ञप्तः ?, भगवानाह-गौतम ! जम्बूद्वीपे द्वीपे मन्दरस्य पर्वतस्य दक्षिणेन-दक्षिणस्यां दिशि क्षुल्लहिमवतो वर्षधरपर्वतस्य पूर्वस्माच्चरमान्तात् 'दक्षिणपूर्वेण' दक्षिणपूर्वस्यां दिशिलवणसमुद्रं क्षुल्लहिमवदंष्ट्रायाउपरित्रीणि योजनशतान्यवगाह्यात्रान्तरेदंष्ट्राया उपरि दाक्षिणात्यानामा- भाषिकमनुष्याणामाभाषिकद्वीपो नाम द्वीपः प्रज्ञप्तः, शेषवक्तव्यता एकोरुकवद्वक्तव्या यावत्स्थितिसूत्रम् ॥
'कहिणंभंते!' इत्यादि, कवभदन्त! दाक्षिणात्यानांनाङ्गोलिकमनुष्याणां नाङ्गोलिकद्वीपो नाम द्वीपःप्रज्ञप्तः?, भगवानाह-गौतम! जम्बूद्वीपे द्वीपे मंदरस्यपर्वतसय 'दक्षिणेन' दक्षिणस्यां दिशिक्षुल्लहिमवतोवर्षधरपर्वतस्य पाश्चात्याचरमान्ताद् ‘दक्षिणपश्चिमेन' दक्षिणपश्चिमायां दिशि लवणसमुद्रंत्रीणि योजनशतान्यवगाह्यात्रान्तरेइंष्ट्रायाउपरि दाक्षिणात्यानां नाङ्गोलिकमनुष्याणां नाङ्गोलिकद्वीपो नाम द्वीपः प्रज्ञप्तः, शेषं यथैकोरुकाणां तथा वक्तव्यं यावस्थितिसूत्रम्।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org