________________
शतकं - १८, वर्ग:, उद्देशकः-८
२६३
अत्थि गंगो० ममं बहवे अंतेवासी समणा निग्गंथा छउमत्था जे णं नो पभू एयं वागरणं वागरेत्तए जहाणं तुमं तं सुणं तुमं गो० ! ते अन्नउत्थिए एवं वयासी साहू णं तुमं गो० ! ते अन्न एवं वयासी वृ. 'तए 'मित्यादि, 'पेचेह' त्ति आक्रमथ 'कायं च 'त्ति देहं प्रतीत्य व्रजाम इति योगः, देहश्चेद्गमनशक्तो भवति तदा व्रजामो नान्यथा अश्वशकटादिनेत्यर्थः, योगं च-संयमव्यापारं ज्ञानाद्युपष्टम्भकप्रोयजनं भिक्षाटनादि, न तं विनेत्यर्थः, 'रीयं च'त्ति 'गमनं च' अत्वरितादिकं गमनविशेषं 'प्रतीत्य' आश्रित्य, कथम् ? इत्याह ।
'दिस्सा दिस्स' त्ति दृष्टा २ 'पदिस्सा पदिस्स' त्ति प्रकर्षेण दृष्टा २ ।। प्राक् छद्मस्था एवं व्याकर्त्तु न प्रभइ इत्युक्तम्, अथ छद्मस्थमेवाश्रित्य प्रश्नयन्नाह
मू. (७५१) तए णं भगवं गोयमे समणेणं भगवया महावीरेण एवं वुत्ते समाणे हट्ठतुट्टे समणं भ० म० वं० नमं० एवं वयासी - छउमत्थे णं भंते! मणुसे परमाणुपोग्गलं किं जाणति . पासति उदाहु न जाणति न पासति ? गोयमा ! अत्थेगतिए जाणति न पासति अत्थेगतिए न जाणति न पासति ।
छउमत्थे णं भंते १ मणूसे दुपएसियं खंधं किं जाणति २?, एवं चेव, एवं जाव असंखेज्ज. पदेसियं, छउमत्थे णं भंते! मणूसे अनंतपएसियं खंधं किं पुच्छा, गोयमा ! अत्थेतिए जाणति पासति १ अत्थेगतिए जाणति न पासति २ अत्थेगतिए न जाणति पासइ ३ अत्थेगतिए न जाणइ न पासति ४ ।
अहिए भंते! मस्से परमाणुपोग्गलं जहा छउमत्थे एवं अहोहिएवि जाव अनंतपदेसियं, परमाहोहिए णं भंते! मणूसे परमाणुपोग्गलं जं समयं जाणति तं समयं पासति जं समयं पासति तं समयं जाणति ?, नो तिणट्टे समट्ठे ।
सेकेणणं भंते! एवं वुच्चइ परमाहोहिए णं मणूसे परमाणुपोग्गलं जं समयं जाणति नो तं समयं पासति जं समयं पासति नो तं समयं जाणति ?, गोयमा ! सागारे से नाणे भवइ अनागारे से दंसणे भवइ, से तेणट्टेणं जाव नो तं समयं जाणति एवं जाव अनंतपदेसियं ।
केवली भंते! मस्से परमाणुपोग्गलं जहा परमाहोहिए तहा केवलीवि जाव अनंतपएसियं सेवं भंते २ त्ति ॥
वृ. ‘छउमत्थे’ त्यादि, इह छद्मस्थो निरतिशयो ग्राह्यः 'जाणइ न पासइ' त्ति श्रुतोपयुक्तः श्रुतज्ञानी, श्रुते दर्शनाभावात्, तदन्यस्तु 'ने जाणइ न पासइ 'त्ति अनन्तप्रदेशिकसूत्रे चत्वारो भङ्गा भवन्ति, जानाति स्पर्शनादिना पश्यति च चक्षुषेत्येकः १, तथाऽन्यो जानाति स्पर्शादिना न पश्यति चक्षुषा चक्षुषोऽभावादिति द्वितीयः २ । तथाऽन्यो न जानाति स्पर्शाद्यगोचरत्वात् पश्यति चक्षुषेति तृतीयः ३, तथाऽन्यो न जानाति न पश्यति चाविषयत्वादिति चतुर्थ ४ ॥
छद्मस्थाधिकाराच्छद्मस्थविशेषभूताधोऽवधिकपरमाधोऽवधिकसूत्रे । परमावधिकश्चावश्यमन्तर्मूहूर्तेन केवली भवतीति केवलिसूत्रं, तत्र च 'सागारे से नाणे भवति' त्ति 'साकारं ' विशेषग्रहणस्वरूपं 'से' तस्य परमाधोऽवधिकस्य तद्वा ज्ञानं भवति, तद्विपर्ययभूतं च दर्शनमतः परस्परविरुद्धयोरेकसमये नास्ति सम्भव इति ॥
शतकं - १८ उद्देशकः-८ समाप्तः
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org