Page Text
________________
श्रुतस्कन्धः-१, अध्ययन,उद्देशक
२५
तृपितृष्वष्टसुमनोवाक्कायप्रदानचतुविधावनयकरणात्, तद्यथा-दवाना विनयंकरोतिमनसावाचा कायेन तथा देशकालोपपन्नेन दानेनेत्येवमादि । एते च विनयादेव स्वर्गापवर्गमार्गमभ्युपयन्ति, नीचैर्वृत्त्यनुत्सेकलक्षणो विनयः, सर्वत्र चैवंविधेन विनयेन देवादिषूपतिष्ठमानः स्वर्गापवर्गभाग् भवति, उक्तंच॥१॥ “विणया नाणं नाणाओ दंसणं दंसणाहि चरणं च ।
चरणाहिंतो मोक्खो मोक्खे सोक्खं अणाबाहं ।।" __ अत्र च क्रियावादिनामस्तित्वे सत्यपि केषाञ्चित्सर्वगतो नित्योऽनित्यः कर्ताऽकर्ता मूर्तोऽमूर्तः श्यामाकतण्डुलमात्रोऽङ्गुष्ठपर्वमात्री दीपशिखोपमो हृदयाधिष्ठान इत्यादिकः, अस्ति चौपपातिकश्च, अक्रियावादिनां त्वात्मैव न विद्यते, कुतः पुनरौपपातिकत्वम् ?, अज्ञानिकास्तु नात्मानंप्रतिविप्रतिपद्यन्ते, किन्तु तज्ज्ञाानमकिञ्चित्करमेषामिति, वैनयिकानामपिनात्माऽस्तित्वे विप्रतिपत्तिः, किन्त्वन्यन्मोक्षसाधनं विनयाध्ते न सम्भवतीति प्रतिपन्नाः । तत्रानेन सामान्यात्मास्तित्वप्रतिपादनेनाक्रियावादिनो निरस्ता द्रष्टव्याः, आत्मास्तित्वानभ्युपगमे च॥१॥ “शास्ता शास्त्रं शिष्यः प्रयोजनं वचनहेतुदृष्टान्ताः ।
सन्ति न शून्यं ब्रुवतस्तदभावाच्चाप्रमाणं स्यात् ।। ॥२॥ प्रतिषेधृप्रतिषेधौ स्तश्चेच्छून्यं कथं भवेत्सर्वम् ? ।
तदभावेन तु सिद्धा अप्रतिषिद्धा जगत्यर्थाः॥" एवं शेषाणामप्यत्रैव यथासम्भवं निराकरणमुप्रेक्ष्यमिति॥गतमानुषङ्गिकं, प्रकृतमनुयिते -तत्रेह ‘एवमेगेसिंनो नायंभवई' इत्यनेन केषाञ्चिदेव संज्ञानिषेधात्केषाञ्चित्तुभवतीत्युक्तंभवति, तत्र सामान्यसंज्ञायाः प्रतिप्राणि सिद्धत्वात्तत्का-रणपरिज्ञानस्यचेहाकिञ्चित्करत्वाद्विशिष्टसंज्ञायास्तु केषाञ्चिदेव भावात् तस्याश्च भवान्तरगाम्यात्म- स्पष्टप्रतिपादने सोपयोगित्वाद् सामान्यसंज्ञाकारणप्रतिपादनमनाध्त्य विशिष्टसंज्ञायाः कारणं सूत्रकृशयितुमाह -
मू. (४) से जंपुण जाणेज्जा सह संमइयाए परवागरणेणं अन्नेसिं अंतिए वा सोचा तंजहा-पुरस्थिमाओ वा दिसाओ आगओ अहमंसि जाव अन्नयरीओ दिसाओ अनुदिसाओ वा आगओ अहमंसि, एवमेगेसिं जं नायं भवति-अस्थि मे आया उववाइए, जो इमाओ (दिसाओ) अनुदिसाओ वा अनुसंचरइ, सव्वाओ दिसाओ अनुदिसाओ, सोऽहं।।
वृ. 'से जं पुण जाणेज्जत्ति सूत्रं यावत् सोऽह मिति ‘से' इति निर्देशो मागधशैल्या प्रथमैकवचनान्तः, सइत्यनेन च यः प्राग्निर्दिष्टो ज्ञाता विशिष्टक्षयोपशमादिमान्सप्रत्यवमृश्यते, यदित्यनेनापियप्राग्निर्दिष्टंदिग्विदिगागमनं, तथाकोऽहमभूवमतीतजन्मनिदेवोनारकस्तिर्यग्योनो मनुष्यो वा ? स्त्री पुमान्नपुंसको वा?, को वाऽमुतो मनुष्यजन्मनः प्रभ्रष्टोऽहं प्रेत्य देवादिर्भविष्यामीत्येतत्परामृश्यते, 'जानीयाद्' अवगच्छेद्, इदमुक्तं भवति-न कश्चिदनादौ संसृतौ पर्यटन्नसुमान् दिगागमनादिकंजानीयात्, यः पुनर्जानीयात्स एवं सह सम्मइयाए'त्ति सहशब्दः सम्बन्धवाची, सदितिप्रशंसायां, मतिः-ज्ञानम्, अयमत्रवाक्यार्थः-आत्मना सहसदायासन्मतिर्वर्तते तया सन्मत्या कश्चिज्जानीते, सहशब्दविशेषणाच्च सदाऽऽत्मस्वभावत्वं मतेरावेदितं भवति, न पुनर्यथा वैशेषिकाणांव्यतिरिक्ता सती समवायवृत्त्याऽऽत्मनिसमवेतेति।यदि वा सम्मइए'त्ति
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 003305 |
| Book Title | Agam Suttani Satikam Part 01 Aacharang |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Agam Shrut Prakashan |
| Publication Year | 2000 |
| Total Pages | 468 |
| Language | Prakrit, Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_acharang |
| File Size | 10 MB |